9. Sınıf Düşünme Eğitimi Ders Kitabı Sayfa 65 Cevapları Meb Yayınları

Uygulama Özeti:
Bilim insanları, yağmur ormanlarında keşfettikleri mavi yapraklı yeni bir bitki türü üzerinde çalışmaktadır. Gözlem ve analizler sonucunda, bitkinin çevresiyle etkileşimleri ve hayatta kalma stratejileri hakkında çeşitli çıkarımlarda bulunmuşlardır. Bu çıkarımlar, farklı akıl yürütme türleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Uygulama, bu çıkarımları analiz ederek hangi tür akıl yürütmenin kullanıldığını belirlemeyi amaçlamaktadır.

Bilim İnsanlarının Akıl Yürütme Türleri ve Gerekçeleri

1. Çıkarım: Mavi yapraklı bitkilerin böcekleri uzaklaştırdığı gözlemlenmiştir. Bu durum, bitkinin savunma mekanizması olduğu sonucuna ulaştırmıştır.

• Akıl yürütme türü: Tümevarım (İndüktif Akıl Yürütme)
• Gerekçeniz: Belirli gözlemler sonucunda genel bir ilkeye ulaşılmıştır. Yapılan 100 gözlemden 98'inde böceklerin uzaklaştığı tespit edilerek bitkinin mavi renginin bir savunma mekanizması olduğu çıkarımına varılmıştır. Bu, spesifik gözlemlerden genel bir sonuca ulaşmayı ifade eden tümevarıma örnektir.

2. Çıkarım: Diğer bitkilerin renkleriyle tozlaşmayı sağladığı gözlemlenmiş ve bu bitkinin de mavi yapraklarını aynı amaçla kullandığı sonucuna ulaşılmıştır.

• Akıl yürütme türü: Analoji (Benzeşim Akıl Yürütmesi)
• Gerekçeniz: Farklı bitki türleri arasında benzerlik kurularak bu bitkinin de aynı işlevi görebileceği düşünülmüştür. Daha önce incelenen bitkilerin çiçekleriyle böcek çektiği göz önüne alınarak, yeni bitkinin de aynı amacı taşıdığı varsayılmıştır. Benzer olayların karşılaştırılması analojik akıl yürütmenin bir örneğidir.

3. Çıkarım: Mavi yapraklı tüm bitkilerin yüksek neme ihtiyaç duyduğu bilinmektedir. Bu nedenle, keşfedilen bitkinin de aynı ihtiyaca sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

• Akıl yürütme türü: Tümdengelim (Dedüktif Akıl Yürütme)
• Gerekçeniz: Genel bir kuraldan yola çıkılarak spesifik bir sonuç elde edilmiştir. Bütün mavi yapraklı bitkilerin yüksek nem gerektirdiği bilgisi, yeni keşfedilen bitkiye uygulanarak onun da aynı koşullara ihtiyaç duyduğu sonucuna varılmıştır. Bu yaklaşım genelden özele giden bir çıkarım olduğu için tümdengelimdir.

4. Çıkarım: Aynı bölgede yetişen eğrelti otlarının yapraklarındaki mavi rengin UV radyasyonuna karşı koruma sağladığı gözlemlenmiş ve bu bitkinin de benzer bir adaptasyona sahip olduğu düşünülmüştür.

• Akıl yürütme türü: Analoji (Benzeşim Akıl Yürütmesi)
• Gerekçeniz: Eğrelti otlarının UV radyasyonuna karşı korunma sağladığı bilgisi, yeni keşfedilen bitkiye uyarlanarak benzer bir işlev taşıdığı sonucu çıkarılmıştır. Farklı türler arasında yapılan kıyaslama, analojik akıl yürütmeye örnektir.

Bu analiz, bilim insanlarının gözlemlerden yola çıkarak hipotezler geliştirmelerine ve bitkinin özellikleri hakkında doğru sonuçlara ulaşmalarına yardımcı olmaktadır.