9. Sınıf Fizik Ders Kitabı 2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları Meb Yayınları

2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 117

Aşağıda üniteye ilişkin bilgi ve becerileri yoklayan bağlama dayalı toplam 13 soru verilmiştir.

Soru 1-a: Metinde geçen fiziksel niceliklerden hangileri temel, hangileri türetilmiş niceliktir? Bu sınıflandırmayı temel ve türetilmiş niceliklerin hangi özelliklerine göre yaptığınızı açıklayınız.

Temel Nicelikler: Uzunluk, kütle
Türetilmiş Nicelikler: Hacim, yol, yoğunluk, enerji, kuvvet, ağırlık, hız
Açıklama:
Temel nicelikler, doğrudan ölçülebilen ve başka niceliklerden türetilmeyen büyüklüklerdir. Örneğin, uzunluk cetvelle, kütle ise terazide doğrudan ölçülebilir. Türetilmiş nicelikler, temel niceliklerin bir araya getirilmesiyle elde edilir. Örneğin, yoğunluk kütlenin hacme oranıdır.

Soru 1-b: Temel nicelikler için ortak özellikler neler olabilir? Temel ve türetilmiş niceliklere metinde geçenler dışında günlük hayattan birer örnek veriniz.

Ortak Özellikler:

• Temel nicelikler, doğrudan ölçülebilir ve başka niceliklere bağlı olmadan ifade edilebilir.
• Her temel nicelik için uluslararası bir birim standardı vardır.

Günlük Hayattan Örnekler:

• Temel Nicelik: Zaman (örneğin, bir futbol maçının süresi)
• Türetilmiş Nicelik: Hız (örneğin, bir arabanın saatte aldığı mesafe km/s)

Soru 1-c: Fiziksel niceliklerin doğrudan ölçülüp ölçülememesinin sınıflandırmada önemi var mıdır? Gerekçesi ile açıklayınız.

Cevap: Evet, doğrudan ölçülüp ölçülememesi sınıflandırmada önemlidir. Temel nicelikler (örneğin, kütle, uzunluk) doğrudan ölçülebilirken türetilmiş nicelikler (örneğin, yoğunluk, enerji) diğer niceliklerin kombinasyonu ile hesaplanır. Doğrudan ölçülebilme, bir niceliğin temel ya da türetilmiş olduğunun belirlenmesinde anahtar bir kriterdir.

Soru 1-ç: Metinde geçen konum ile yönün fiziksel niceliklerin sınıflandırılmasındaki önemini açıklayınız.

Cevap: Konum ile yön, niceliklerin skaler ya da vektörel olduğunu belirlemede önemli bir rol oynar. Vektörel nicelikler, büyüklüğün yanında yön de içerir (örneğin, kuvvet ve hız). Skaler nicelikler ise yalnızca büyüklüğe sahiptir (örneğin, kütle ve hacim). Bu ayrım, fiziksel olayların doğru şekilde sınıflandırılması ve analiz edilmesi için gereklidir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 118

Soru 1-d: Metinde geçen fiziksel niceliklerden hangileri skaler, hangileri vektörel niceliktir? Açıklayınız.

• Skaler Nicelikler: uzunluk, kütle, enerji, yol, hacim, yoğunluk
• Vektörel Nicelikler: kuvvet, ağırlık, hız, konum

Açıklama: Skaler nicelikler yalnızca büyüklükle ifade edilir, yön içermez. Vektörel nicelikler ise büyüklükle birlikte yön de içerir. Örneğin, kütle ve enerji skaler, kuvvet ve hız ise vektörel niceliklerdir.

Soru 1-e: Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde SI’daki birimi aynı olan fiziksel nicelikler bir arada verilmiştir?

Seçenekler: A) Uzunluk-hacim
B) Kütle-sıcaklık
C) Kuvvet-ağırlık
D) Hız-alınan yol
E) Enerji-yoğunluk

Cevap: C) Kuvvet-ağırlık
Açıklama: Kuvvet ve ağırlık, SI birimi olarak newton (N) ile ifade edilir. Diğer seçeneklerde yer alan niceliklerin birimleri birbirinden farklıdır.

Soru 2: Trabzon’dan Dr. Kâzım ve Aydın’dan Dr. Derya, ulusal bir tıp kongresine katılmak üzere Erzurum’a gitmeyi planlıyorlar. Dr. Derya önce Aydın’dan kara yolu ile İzmir’e geçecek, ardından hava yolu ile Trabzon’a gidecektir. İki arkadaş birlikte Trabzon’dan Erzurum’a doğru özel araçla gidecektir. Güzergâhların kuş uçuşu uzaklığı ve kara yolu mesafesi aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Soru 2-a: Güzergâhlarla ilgili tabloda verilen kara yolu uzunluğu ve kuş uçuşu uzaklık bilgileri hareketin temel kavramları arasındaki hangi kavramlarla ilgilidir? Bu kavramlardan hangileri skaler, hangileri vektörel niceliktir?

• Kara yolu uzunluğu: Alınan yol → Skaler
• Kuş uçuşu uzaklık: Yer değiştirme → Vektörel
  Açıklama: Alınan yol, sadece büyüklükle ifade edilirken, yer değiştirme başlangıç ve bitiş noktaları arasındaki yönlü uzaklığı ifade eder.

Soru 2-b: Skaler ve vektörel niceliklerin anlaşılması, Dr. Kâzım ve Dr. Derya’nın Erzurum’daki tıp kongresine gidecekleri rotayı ve yolculuk süresini planlamalarına nasıl yardımcı olur?

Cevap: Dr. Derya’nın kara yoluyla Aydın’dan İzmir’e ve Trabzon’dan Erzurum’a olan seyahati için skaler nicelikler, hava yoluyla İzmir’den Trabzon’a olan yolculuğu için ise vektörel nicelikler dikkate alınır. Kara yolu uzunlukları, toplam mesafeyi planlarken önemlidir; ancak kuş uçuşu uzaklığı, en kısa mesafeyi ve yönü belirlemek için kullanılır. Bu farklılıkların bilinmesi, seyahat süresinin kısaltılması ve rotanın optimize edilmesi için önemlidir. Kuş uçuşu mesafeleri dikkate alınarak, daha hızlı ve verimli bir yolculuk yapılabilir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 119

Soru 2-c: Bu iki arkadaşın kullandıkları özel araç 100 km’de ortalama 8 L yakıt tüketmektedir. Buna göre Trabzon’dan Erzurum’a yapılacak 262 km yolculuk için ne kadar yakıta ihtiyaç duyulacağını tahmin ediniz. Tahmininizde skaler nicelikleri nasıl kullandığınızı açıklayınız.

• 100 km’de 8 L yakıt tüketiliyorsa, 1 km’de tüketilen yakıt miktarı:
  8 L / 100 km = 0.08 L/km
• 262 km için yakıt ihtiyacı: 262 × 0.08 = 20.96 L.
• Yaklaşık 21 litre yakıta ihtiyaç vardır.

Bu tahminde skaler nicelikler olan uzunluk (km) ve yakıt tüketimi (L) kullanılmıştır. Yön bilgisi gerekmediği için hesaplamalar tamamen skaler niceliklere dayanır.

Soru 3 a: Aşağıdaki listede yer alan her bir büyüklüğü SI’da temel veya türetilmiş nicelik şeklinde sınıflandırınız ve sınıflandırma gerekçenizi yazınız.

1. Uzunluk (m): Temel
   Gerekçe: SI sisteminde temel büyüklüklerden biridir ve doğrudan ölçülebilir.

2. Sıcaklık (K): Temel
   Gerekçe: Kelvin cinsinden ifade edilen temel bir büyüklüktür.

3. Hız (m/s): Türetilmiş
   Gerekçe: Uzunluk (m) ve zaman (s) temel niceliklerinden türetilmiştir.

4. Zaman (s): Temel
   Gerekçe: SI birim sisteminde temel büyüklüklerden biridir.

5. Kuvvet (N): Türetilmiş
   Gerekçe: Kütle (kg) ve ivme (m/s²) temel niceliklerinden türetilir.

6. Elektrik Akımı (A): Temel
   Gerekçe: SI birim sisteminde temel büyüklüklerden biridir.

7. Alan (m²): Türetilmiş
   Gerekçe: Uzunluk (m) temel niceliğinin iki boyutlu çarpımı ile elde edilir.

Soru 3 b: Listenizden iki türetilmiş nicelik seçiniz ve bunların hangi temel nicelikler kullanılarak elde edildiğini açıklayınız.

Hız (m/s):

• Hız, uzunluk (m) ve zaman (s) temel niceliklerinden türetilmiştir.
• Bir cismin birim zamanda aldığı yol olarak tanımlanır.

Kuvvet (N):

• Kuvvet, kütle (kg), uzunluk (m), ve zaman (s) temel niceliklerinden türetilmiştir.
• Newton’un 2. yasasına göre kuvvet, kütle ile ivmenin çarpımına eşittir (F=m⋅a).

Bu türetilmiş nicelikler, fiziksel olayları açıklamak için temel niceliklerin bir araya gelmesiyle oluşturulur.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 120

Soru 3-c: Birimleri standart hâle getirmenin bilimsel araştırmalardaki ve günlük hayattaki önemini açıklayınız.

Cevap: Ölçümde yaşanacak hataları engeller ve farklı bölgelerde yapılan ölçümlerin karşılaştırılmasını sağlar. Ayrıca günlük hayatta iletişimi kolaylaştırır ve ticari işlemlerde tutarlılık oluşturur.

Soru 3-ç: Listenizdeki bir temel ve bir türetilmiş niceliğin spor yapma, yemek pişirme, seyahat etme gibi günlük bir olayda nasıl kullanılabileceği ile ilgili birer örnek yazınız.

• Temel Nicelik – Zaman (s): Spor yaparken koşu süresi zaman temel niceliği ile ölçülür; örneğin, bir koşucunun 100 metreyi kaç saniyede tamamladığı takip edilir.
• Türetilmiş Nicelik – Hız (m/s): Seyahat sırasında bir arabanın hızı türetilmiş bir niceliktir; mesafe ve zaman temel niceliklerinden hesaplanarak aracın saatte kaç kilometre hızla ilerlediği belirlenir.

Soru 4: Aşağıdaki şekilde verilen araç, A noktasında durgun hâlden doğu yönünde harekete başlıyor. 3 s sonra B noktasından 30 m/s büyüklüğündeki hızla geçiyor. Sabit hızla 2 s’de B noktasından C noktasına geliyor. C noktasında yavaşlayarak 5 s sonra D noktasında duruyor. Buna göre:

Soru 4-a: Referans noktası olarak B noktası seçilirse harekete başladığı anda aracın konumu nasıl ifade edilir?

Cevap: Araç, B noktasının 45 m batısında bulunur.

Soru 4-b: A ve B noktaları arasında aracın ortalama hızının büyüklüğü kaç m/s’dir?

• Yer değiştirme (Δx): 45 m
• Zaman (Δt): 3 s
• Ortalama hız (v):
  v=Δx / Δt = 45 m / 3 s = 15 m/s

Aracın ortalama hızının büyüklüğü 15 m/s’dir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 121

Soru 4-c: B ve C noktaları arasında aracın yer değiştirmesinin büyüklüğü kaç m'dir?

Cevap: hız (v): 30 m/s
zaman (t): 2 s
yer değiştirme (Δx) : Δx = v * t = 30 m/s * 2 s = 60 m

aracın yer değiştirmesi 60 m'dir.

Soru 4-ç: A ve B noktaları arasında aracın ivmesinin büyüklüğü kaç m/s²'dir?

Cevap: ilk hız (v₀): 0 m/s
son hız (v): 30 m/s
zaman (t): 3 s
ivme (a): a = (v - v₀) / t = (30 m/s - 0 m/s) / 3 s = 10 m/s²

aracın ivmesi 10 m/s²'dir.

Soru 4-d: B ve D noktaları arasında aracın yer değiştirmesinin büyüklüğü kaç m'dir?

Cevap: b ve c arası yer değiştirme: 60 m
c ve d arası yer değiştirme: 75 m
toplam yer değiştirme: Δx_bd = 60 m + 75 m = 135 m

aracın yer değiştirmesi 135 m'dir.

Soru 4-e: C ve D noktaları arasında aracın ivmesinin büyüklüğü kaç m/s²'dir?

Cevap: ilk hız (v₀): 30 m/s
son hız (v): 0 m/s
zaman (t): 5 s
ivme (a): a = (v - v₀) / t = (0 m/s - 30 m/s) / 5 s = -6 m/s²

aracın ivmesi 6 m/s²'dir (negatif işaret yavaşlamayı ifade eder).

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 122

Soru 5-a: Akıntının oluşturduğu kuvvetin büyüklüğü 50 N ise ve sporcular akıntıyla aynı yönde 70 N büyüklüğünde bir kuvvetle kürek çekiyorsa, bot üzerindeki net kuvvetin büyüklüğü kaç N olur? Bot hangi yönde hareket eder?

• Akıntının kuvveti: 50 N (akıntı yönünde)
• Sporcuların kuvveti: 70 N (akıntı yönünde)
• Net kuvvet: 50 N + 70 N = 120 N
  Bot, akıntı yönünde hareket eder.

Soru 5-b: Akıntının oluşturduğu kuvvetin büyüklüğü 50 N ise ve sporcular akıntıya karşı toplam 70 N büyüklüğünde bir kuvvetle kürek çekiyorsa, bot üzerindeki net kuvvetin büyüklüğü kaç N olur? Bot hangi yönde hareket eder?

• Akıntının kuvveti: 50 N (akıntı yönünde)
• Sporcuların kuvveti: 70 N (akıntıya karşı)
• Net kuvvet: 70 N - 50 N = 20 N
  Bot, akıntıya karşı hareket eder.

Soru 5-c: Akıntının oluşturduğu kuvvetin büyüklüğü 50 N ise, bu durumda sporcuların botu nehirde sabit tutmak için küreklerle toplam kaç N büyüklüğünde kuvvet uygulaması gerekir? Gerekçeleriyle açıklayınız.

• Botun sabit kalabilmesi için net kuvvet sıfır olmalıdır.
• Akıntının kuvveti: 50 N (akıntı yönünde)
• Sporcuların uygulaması gereken kuvvet: 50 N (akıntıya karşı)
  Bu durumda net kuvvet sıfır olur ve bot sabit kalır.

Soru 6-a: Etiket üzerindeki bilgilerle ilgili fiziksel nicelikler nelerdir?

I. 4,5 kg: Kütle
II. 5.000 cm³: Hacim
III. 0,9 g/cm³: Yoğunluk
IV. 9.500 N: Ağırlık

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 123

Soru 6-b: Etikette yer alan fiziksel nicelikleri temel veya türetilmiş nicelikler şeklinde gruplandırıp tabloya yazınız.

Soru 6-c: Etikette yer alan fiziksel nicelikleri skaler veya vektörel nicelikler şeklinde gruplandırıp tabloya yazınız.

Soru 6-ç: Etikette yer alan nicelikler arasında birimleri SI’da kullanılan birimlerle ifade edilmeyen nicelikleri belirleyiniz. Bu niceliklerin birimlerinin SI’ya göre düzenlenmesi durumunda başka hangi özelliğinin düzenlenmesi gerektiğini açıklayınız.

Cevap: Etikette bulunan yoğunluk (g/cm³) birimi SI birim sistemine göre düzenlenmelidir. SI sistemine göre yoğunluk birimi kg/m³ olarak ifade edilir. Bu dönüşüm sırasında, kütle birimi gramdan kilograma, hacim birimi ise santimetreküpten metreküpe çevrilmelidir. Bu, hem doğru ölçüm yapılmasını hem de bilimsel standartlara uygunluğu sağlar.

Soru 7: Aşağıdaki tabloda yer alan olayları inceleyerek olayda etkili olan temel kuvveti “Kuvvetler” bölümüne yazınız.

Bu tablo, günlük hayatta ve doğada karşılaştığımız olayların farklı temel kuvvetlerin etkisiyle gerçekleştiğini gösterir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 124

Buna göre yukarıda verilen olaylarda etkili olan

Soru 8-a: Kuvvetlerden hangileri hem itme hem de çekme etkisi gösterir?

Cevap: Elektromanyetik kuvvet hem itme hem de çekme etkisi gösterebilir. Protonlar arasındaki itme etkisi gibi, elektronlar ile protonlar arasındaki çekme etkisi de elektromanyetik kuvvetin bir sonucudur. Ayrıca, kapı açma mekanizmasında kullanılan manyetik kuvvet de hem çekme hem de itme etkisini gösterir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 125

Soru 8-b: Kuvvetlerden hangileri sadece çekme etkisi gösterir?

Cevap: Kütle çekim kuvveti yalnızca çekme etkisi gösterir. Bu kuvvet, cisimleri Dünya'nın merkezi ya da başka büyük kütleli bir nesnenin merkezi doğrultusunda çeker.

Soru 8-c: Numaralandırılmış olaylarda hangi kuvvetlerin etkili olduğunu sırasıyla yazınız.

1. Güçlü nükleer kuvvet: Proton ve nötronları atom çekirdeğinde bir arada tutan kuvvettir.
2. Zayıf nükleer kuvvet: Radyoaktif bozunmada etkili olan kuvvettir.
3. Elektromanyetik kuvvet: Elektriksel ve manyetik alanlar arasındaki etkileşimlerden sorumludur.
4. Kütle çekim kuvveti: Cisimleri yerçekimi merkezi doğrultusunda çeken kuvvettir.

Soru 9-a: Aşağıdaki olayları bir cismin hareketi sırasında görülebilecek hareketlerle ilişkilendiriniz. Olayların benzerlik gösterdiği hareketi verilen boşluklara yazınız.

1. Düz raylar üzerinde trenin hareketi: Öteleme hareketi
2. Lunaparktaki gondol oyuncağının hareketi: Titreşim hareketi
3. Yerden yüksekliği değişmeyen bir arının kanatlarının hareketi: Titreşim hareketi
4. Helikopterin pervanesinin hareketi: Dönme hareketi
5. İlerleyen bir bisiklet tekerleğinin hareketi: Öteleme ve dönme hareketi

Soru 9-b: Bu olaylarda etkili olan hareket çeşitlerini benzerliklerine göre gruplandırarak aşağıdaki tablonun ilgili alanlarına yazınız.

Soru 9-c: Gruplandırmasını yaptığınız bu hareketlerin, hareket türleri olarak da adlandırılan bilimsel karşılıklarını yazınız.

1. Bir noktadan diğer noktaya sürüklenme hareketi: Öteleme hareketi
2. İki nokta arasında sallanma hareketi: Titreşim hareketi
3. Sabit bir nokta etrafında çembersel yörüngede dolanma hareketi: Dönme hareketi

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 126

Soru 10-a: A ve B koşucularının 0-4t zaman aralığında aldıkları yollar xA ve xB arasındaki büyüklük ilişkisini gerekçeleriyle yazınız.

Cevap: xA = xB. Çünkü her iki koşucu da sabit hızlarla hareket etmektedir ve eşit zaman aralığında eşit yollar kat ederler.

Soru 10-b: Ortalama süratleri vA ve vB arasındaki büyüklük ilişkisini yazınız.

Cevap: vA = vB. Ortalama sürat, alınan yolun geçen zamana oranıdır. Hem A hem de B koşucuları eşit yollar kat ettikleri için süratleri de eşittir.

Soru 10-c: Yer değiştirmeleri xA ve xB arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: |xA| < |xB|. Çünkü A koşucusu yarım çember boyunca hareket ederken, B koşucusu bir doğru boyunca hareket etmektedir. Bu yüzden B’nin yer değiştirmesi büyüktür.

Soru 10-ç: Harekete başladıkları andaki hızlarının büyüklükleri vA ve vB arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: vA = vB. Her iki koşucu da sabit hızlarla hareket etmektedir, bu yüzden hız büyüklükleri eşittir.

Soru 10-d: Ortalama hızların eşit olduğu konumu yazınız.

Cevap: Ortalama hızlar yalnızca bitiş noktasında eşittir. Çünkü her iki koşucu da P noktasına ulaştığında toplam yer değiştirme değerleri eşit olur.

Soru 10-e: Süratleri aynı kalmak koşuluyla aynı anda KLNMP yörüngesinde koşuştuklarında A ve B koşucularından hangisi yarışı kazanır? Açıklayınız.

Cevap: A koşucusu kazanır. Çünkü A koşucusu daha kısa bir yörüngede (çember boyunca) hareket ederken, B koşucusu daha uzun bir yörüngede hareket eder. Bu durum, A’nın daha kısa bir sürede bitiş noktasına ulaşmasını sağlar.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 127

Soru 11-a: Ali ve Kadir’in tabloda verilen hareket sürelerinde aldıkları toplam yolları bulunuz.

Ali’nin aldığı toplam yol:
A-B: 24 m
B-C: 15 m
C-D: 12 m
D-E: 15 m
Toplam yol: 24 + 15 + 12 + 15 = 66 m

Kadir’in aldığı toplam yol:
K-L: 12 m
L-M: 24 m
M-N: 12 m
N-P: 12 m
Toplam yol: 12 + 24 + 12 + 12 = 60 m

Soru 11-b: Ali ve Kadir’in tabloda verilen hareket sürelerinde toplam yer değiştirme büyüklükleri arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: Ali’nin yer değiştirme büyüklüğü: 40 m (E noktası ile A noktası arasındaki doğrusal mesafe).
Kadir’in yer değiştirme büyüklüğü: 36 m (P noktası ile K noktası arasındaki doğrusal mesafe).
İlişki: |xAli| > |xKadir|

Soru 11-c: Ali’nin B-C ve D-E aralıklarındaki hareketinde aldığı yol, yer değiştirmesinin büyüklüğü, ortalama sürati ve ortalama hızı arasındaki ilişkiyi yazınız.

B-C aralığı:

• Aldığı yol = Yer değiştirme büyüklüğü = 15 m
• Ortalama hız = Ortalama sürat = 5 m/s (15 m / 3 s)

D-E aralığı:

• Aldığı yol = Yer değiştirme büyüklüğü = 15 m
• Ortalama hız = Ortalama sürat = 5 m/s (15 m / 3 s)

Sonuç: Ali’nin B-C ve D-E aralıklarındaki aldığı yol ve yer değiştirme büyüklüğü eşittir. Ortalama hız ve ortalama sürat büyüklükleri de birbirine eşittir.

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 128

Soru 11-ç: Ali ve Kadir’in tabloda verilen hareket sürelerinde ortalama sürat ve ortalama hız büyüklükleriyle ilgili
I. Ortalama süratleri eşittir.
II. Ortalama hızları eşittir.
III. Ali’nin ortalama hızının büyüklüğü Kadir’inkinden büyüktür,
yargılarından hangileri doğrudur?

Cevap: E) I ve III

• I. Doğru: Ali ve Kadir’in aynı sürelerde aldıkları toplam yollar eşit olduğu için ortalama süratleri eşittir.
• II. Yanlış: Ali ve Kadir’in yer değiştirmeleri farklı olduğu için ortalama hızları eşit değildir.
• III. Doğru: Ali’nin yer değiştirmesi daha büyük olduğu için ortalama hızının büyüklüğü Kadir’inkinden büyüktür.

Soru 11-d: Hareketin temel kavramlarına ilişkin aşağıda verilen genellemelerden doğru olanları genellemelerin başındaki yay ayracın içine “X” yazarak belirtiniz.

(X) Aynı yolda yer değiştirme için geçen süre arttıkça hız azalır.
() Aynı süre içinde alınan yol arttıkça sürat azalır.
(X) Hızın alabileceği en büyük değer süratin değerine eşittir.
() Referans noktası, konum vektörünün büyüklüğünü belirler.
() Bir hareketlinin başlangıç ve bitiş konumları arasındaki ortalama hızı ile ortalama sürati birbirine eşit ise yol ve yer değiştirme büyüklükleri de eşittir.
(X) Hareket boyunca hız değişmiyorsa ivme sıfır olur.

Soru 12: Bu sonuçları inceleyerek hangi grubun doğadaki hangi temel kuvveti incelediğini belirleyiniz.

1. grubun inceleme konusu olan kuvvet: Kütle çekim kuvveti
2. grubun inceleme konusu olan kuvvet: Elektromanyetik kuvvet
3. grubun inceleme konusu olan kuvvet: Zayıf nükleer kuvvet
4. grubun inceleme konusu olan kuvvet: Güçlü nükleer kuvvet

9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları - Sayfa 129

Soru 13-a: Her hamlesini vektör kullanarak satranç tahtası üzerinde çizerek gösteriniz. (Fil, kale ve atın ilk konumlarındaki kareyi referans noktası olarak kabul ediniz.)

Cevap: Hamlelerin her birini vektörel olarak gösterirken başlangıç karelerinden hareket ederek, her taşın doğrusal veya çapraz hareketlerini vektörlerle ifade edebilirsiniz:

Fil:

• B2 -> D4
• D4 -> A7
• A7 -> D8
  Bu hareketler çapraz yönde olduğundan vektörlerle bu doğrultular belirtilir.

Kale:

• H8 -> H2
• H2 -> D2
• D2 -> D8
  Kale yalnızca yatay ve dikey doğrultularda hareket ettiğinden vektörler yatay ve dikey doğrultularda çizilir.

At:

• E5 -> C4
• C4 -> E3
• E3 -> G4
  Atın hareketi L şeklinde olduğu için her hareket farklı yönlerde iki vektörün bileşkesi şeklinde temsil edilir.

Soru 13-b: Yer değiştirme büyüklükleri arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: Yer değiştirme büyüklükleri açısından karşılaştırıldığında:

• Fil çapraz hareket ettiği için en uzun yer değiştirmeye sahiptir.
• Kale yatay ve dikey hareketlerle yer değiştirir, bu nedenle orta uzunluktadır.
• At hareket ettiği mesafeler kısa ama yön değiştirmesi fazladır, bu yüzden yer değiştirme büyüklüğü en azdır.

Soru 13-c: Toplamdaki hareket sürelerinin eşit olduğu kabul edilirse taşların ortalama süratleri arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: Eğer toplam hareket süreleri eşit kabul edilirse:

• Fil daha uzun mesafeler katettiği için ortalama sürati en yüksek olur.
• Kale ikinci sıradadır, çünkü dikey ve yatay hareketlerle daha az mesafe alır.
• At en kısa mesafeyi katettiğinden ortalama sürati en düşük olur.

Soru 13-ç: Toplamdaki hareket sürelerinin eşit olduğu kabul edilirse taşların ortalama hızlarının büyüklükleri arasındaki ilişkiyi yazınız.

Cevap: Ortalama hız vektörel bir niceliktir ve yer değiştirme ile doğrudan ilişkilidir:

• Fil en büyük yer değiştirmeyi yaptığı için ortalama hızı en yüksektir.
• Kale orta derecede bir yer değiştirme yaptığı için ortalama hızı ikinci sıradadır.
• At L şeklindeki hareketleriyle en az yer değiştirmeyi yaptığı için ortalama hızı en düşük olur.