10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 126-127-128-129-130-131-132 Cevapları Beşgen Yayıncılık

Metne Hazırlık Cevapları

Soru: Şiirle müzik arasındaki ilişki hakkında görüşlerinizi sınıfınızda gerekçeleriyle belirtiniz.

Şiir ve müzik ilişkisi, duyguların etkili bir şekilde aktarılmasında önemli bir rol oynar. Şarkı türündeki şiirlerde ritim ve ahenk, müzikle birleşerek dinleyiciyi derinden etkiler. Nedim’in eserleri, dönemin estetik anlayışını ve eğlence kültürünü yansıtarak bu ilişkiyi güçlü bir şekilde gösterir.

Metni Anlama ve Çözümleme Cevapları

1. Okuduğunuz şiirin söyleyicisini ve hitap edilen kişiyi tespit ediniz.
Cevap: Şiirin söyleyicisi, aşık olan bir şairdir. Hitap edilen kişi ise şairin sevgilisidir. Şiirin ana teması, sevgiliye duyulan derin bir sevgi ve hayranlıktır.

2. Okuduğunuz şiirde ses akışını sağlayan unsurları bulunuz.
Cevap: Şiirde her kıtanın sonunda tekrar eden “Ver hükmünü ey serv-i revân köhne bahârın” dizesi, şiirin ses akışını sağlayan ana unsurdur. Ayrıca dizelerdeki kafiye ve redifler, şiirin ahenkli bir şekilde akmasına katkı sağlamaktadır.

3. İkinci dörtlükte tenasüp sanatına örnekler gösteriniz.
Cevap: İkinci dörtlükte geçen “bülbül, gül, gülşen, gonca-dehen, iklim-i çemen” ifadeleri birbirleriyle anlamca uyumlu kelimeler olup tenasüp sanatıyla kullanılmıştır. Bu kelimeler bahar mevsimini ve sevgiliyi betimlemektedir.

4. “Cennet gibi âlem yine her mîve firâvân” dizesindeki edebî sanatı tespit ediniz.
Cevap: Bu dizede teşbih (benzetme) sanatı kullanılmıştır. Şair, yaşadığı dünyayı cennete benzeterek baharın güzelliklerini öne çıkarmıştır.

5. Nedim’in bu şiirinde günümüzdeki günlük konuşma diline ait kelimeler var mı? Bu durumu Mahallîleşme akımı açısından değerlendiriniz.
Cevap: Şiirde geçen “Bülbüllerin ister seni, bir hoşça da bilmem ne demek istedi” gibi ifadeler günlük konuşma diline aittir. Bu durum, Nedim’in mahallîleşme (yerlilik) akımına olan bağlılığını gösterir. Şair, halkın anlayabileceği sade bir dil kullanarak dönemin edebi anlayışına yenilik katmıştır.

6. Mısralardaki hecelerin açık ve kapalı hece özelliklerine göre sıralanışının ritme katkısı nedir?
Cevap: Açık ve kapalı heceler, aruz ölçüsü kurallarına uygun bir şekilde sıralanmıştır. Bu düzen, şiirin ritmini ve ahengini artırarak kulağa hoş gelmesini sağlamaktadır.

7. Bu şiirde divan şiirinin içerik ve biçim özelliklerinin hangilerine ulaşılabilir? Tespit ediniz.
Cevap: Şiirde, divan şiirine özgü aşk ve bahar temaları işlenmiştir. Arapça ve Farsça kelimeler yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Biçimsel olarak ise aruz ölçüsü, gazel formunda kafiye düzeni ve nakarat kullanımı dikkat çekmektedir.

8. Şiirdeki mazmunlara örnekler bulunuz.
Cevap: Şiirde kullanılan “gül, bülbül, serv-i revân” gibi kelimeler, divan şiirinde sıkça rastlanan mazmunlardandır. Bu ifadeler sevgiliyi ve baharın güzelliklerini anlatmak için kullanılmıştır.

9. Nedim’in bu şiirinden o dönemin yaşamına ilişkin çıkarımlar yapınız.
Cevap: Şiir, 18. yüzyılda Lale Devri’ne özgü sosyal yaşamı yansıtmaktadır. Eğlenceler, bahçelerde yapılan gezintiler, güzelliklere hayranlık ve mutluluk arayışı, dönemin genel yaşam tarzını açıkça ortaya koymaktadır.

10. Nedim’in biyografisini okuyarak bu şarkıyla Nedim’in yaşamı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Nedim, Lale Devri’nin önemli bir şairidir. Bu şiirde, Lale Devri’nde hüküm süren eğlenceler, bahar coşkusu ve sosyal yaşamın mutluluğu anlatılmaktadır. Şair, kendi yaşadığı dönemi şiirlerine en iyi şekilde yansıtan isimlerden biridir.

Dil Bilgisi Uygulamaları Cevapları

1- Aşağıdaki cümlelerde yazımı yanlış olan kelimelerin altını çiziniz. Kelimelerin doğru şekillerini defterinize yazınız.

• a. "Buhara’nın sözünü güvenilir" → doğrusu: sözüne
• b. "Gönül bağlamış olduğum şu işde Tanrı’dan yardım isterim." → doğrusu: işte
• c. "Ağla göz yaşını sil melil melil." → doğrusu: gözyaşını
• d. "Haka’a aşıkları canlar söyülür." → doğrusu: aşık olan

2- Aşağıdaki parçada yer alan noktalama yanlışlarını tespit ediniz.

• Şimdi kelimesinden sonra virgül eklenmeli: "Şimdi, bundan sonra…"
• Çıkardı kelimesinden sonra virgül kaldırılmalı: "Çıkardı, verdi ve eyledi…"
• Sıralı cümlelerde virgül yerine noktalı virgül kullanılmalı.

3. Aşağıdaki dizelerde yer alan isim tamlamalarının altını çiziniz.

• a. Su dibinde mâhî ile
• b. Tûr Dağı’nda Musa ile
• c. Bilmişim dünya hâlini

4. Aşağıdaki dizelerde yer alan isim tamlamalarını tespit ediniz. Tamlamaların hangi isim tamlaması olduğunu ilgili kutucuğa yazınız.

• a. Telgrafın tellerine kuşlar mı konar → belirtili isim tamlaması
• b. Ağla göz yaşını sil melil melil → belirtisiz isim tamlaması
• c. Kudret kalemini çekme kaşına → belirtisiz isim tamlaması

5. Aşağıdaki dörtlükte kesme işaretinin kullanım amacını ilgili kutucuğa yazınız.

Cevap: "Karac’oğlan" → Şair, hece ölçüsünü tutturmak için ünlü harfi atmış, kesme işaretiyle bunu göstermiştir.

6. Aşağıdaki dörtlükte altı çizili kelimeleri telaffuz ederken nelere dikkat edersiniz? Düşüncelerinizi sözlü biçimde dile getiriniz.

Cevap: Düzeltme işareti olan kelimeler uzun okunmalıdır: "güzâr, semmûr, îzâr…"

7- Aşağıdaki parçada yer alan yay ayraç içindeki üç noktanın kullanım amacını söyleyiniz.

Cevap: Şiirden atlanılan bölümlerin yerine konularak devam eden anlamı belirtmek için kullanılmıştır.

Yazma Çalışmaları Cevapları

Mâni ve Koşma Yazma Çalışmaları

Mâni Örneği: Gelmedin bu akşam,
Gönlümde derin gam.
Gözlerim yollarda,
Yarım kaldı her an.

Koşma (Güzelleme) Örneği: Gönlümde bir sevda, yüreğimde aşk,
Her an seni anar, hasretle bakış.
Dağlar, ovalar senin isminle doldu,
Sensiz geçen her gün, bana olmuş kış.

Bahar gelir gönlüme, senle güzel,
Gözlerinde sevda, sözlerinde el.
Aşkın ateş oldu, kalbime düştü,
Sensiz ömrüm boştu, senle özel.

Açıklama:

• Mâni: Kısa, öz ve anlam yoğunluğu barındırır. Ayrılık ve özlem duyguları işlendi.
• Koşma: Sevgi ve doğa temasıyla genişletilmiş, daha uzun ve detaylı bir biçimde ifade edilmiştir.

Bu örnekler, sevda ve aşk temasına dayalı olarak oluşturulmuş olup, mâni daha kısa ve öz bir anlatıma, koşma ise daha geniş bir ifadeye sahiptir.

Sınıf İçi Etkinlik Cevaplar

Şair Melih Cevdet Anday’ın şiir yazma süreciyle ilgili kendisine yöneltilen soruya verdiği cevap diğer sayfada verilmiştir. Metni okuyunuz. Metinde şiir yazmayla ilgili açık ve örtük iletileri tespit ederek defterinize yazınız.

Şair Melih Cevdet Anday’ın şiir yazma süreciyle ilgili verdiği bilgiler şu şekilde özetlenebilir:

• Şiir yazmak, önceden bir planlama yapılarak gerçekleştirilmez. Şair, kağıda dökmeden önce değil, yazım sürecinde düşüncelerini şekillendirir.
• Yaratıcı bir süreçtir ve yazıldıkça gelişir. Şairin duygu ve düşünceleri bu süreci yönlendirir.
• Sanatçının zihnindeki farklı olasılıklar şiire yansır, bu da şiirin sürekli bir değişim içinde olmasına imkan tanır.
• Şiir yazımı, ressamların sanatsal ifadeleri gibi, kendiliğinden gelişen bir yaratıcılık sürecidir.

Sözlü İletişim Çalışmaları Cevapları

"Şiirlerdeki kafiye, redif, ölçü ve durak gibi unsurlar, şiirin içeriğini daha etkileyici hale getiriyor. Ayrıca, şiirleri okuyanın vurgu ve tonlamalara dikkat etmesi, eserin atmosferini güzelleştiriyor. Ancak, kötü bir okuyuşla şiir ne kadar kaliteli olursa olsun, dinleyiciler tarafından anlaşılmıyor ve ilgi görmüyor."