10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 78-79-80-81 Cevapları Beşgen Yayıncılık

2. Ünitenin Ölçme Değerlendirme Çalısmaları

Soru: A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “Genç Kalemler, uzun, Tanzimat Edebiyatı, cenknameler, kalıp, Servetifünun Edebiyatı, mesnevi” ifadelerinden uygun olanıyla tamamlayınız.

1. Tanzimat Edebiyatı Batılı anlamda ilk hikâye örneklerinin verildiği dönemdir.
2. Cenknameler biçim bakımından nazım, nesir veya nazım-nesir karışık olarak kaleme alınmış destansı ve dinî özelliklere sahip halk hikâyeleridir.
3. Genç Kalemler dergisinde yayımlanan Yeni Lisan makalesinde halkın konuşma dilini yazı dili hâline getirilmesi önerilmiştir.
4. Mesnevi nazım biçiminde beyit sayısında sınırlama yoktur.
5. “Böyle deyip kesti”, “biz gelelim”, “râvîler şöyle rivayet eder” gibi kalıp ifadeler halk hikâyelerinde sıklıkla kullanılır.

Soru: B) Aşağıda numara ve harflerle verilenleri doğru biçimde eşleştiriniz. Harfleri numaraların karşısındaki kutucuklara yazınız.

1. Küçük Seyler --> b- Samipasazâde Sezai
2. Dede Korkut Hikâyeleri --> f. Deli Dumrul
3. Yalnız Efe --> a. Ömer Seyfettin
4. Harname --> d. Seyhî
5. Letâif-i Rivâyât --> e. Ahmet Mithat Efendi
6. Ünlem Isareti --> c. Çehov

Soru: C) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

1. (Y) Dede Korkut Hikâyeleri, XVIII. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
2. (Y) Tahirile Zühre, Arzu ile Kamber gibi eserler kahramanlık konulu halk hikâyelerine örnek verilebilir.
3. (D) Yusuf ve Züleyha kıssası, Şeyyad Hamza tarafından da kaleme alınmıştır.
4. (D) Halk hikâyelerinde duygular genellikle nazım, betimlemeler ve olaylar nesirle yapılır.
5. (D) Dilde sadeleşme ve millî kaynaklara yönelme Millî Edebiyat Dönemi’nin ilkelerindendir.
6. (Y) Tanzimat Dönemi’nde yazılan ilk hikâyeler teknik açıdan kusursuz bir niteliğe sahiptir.

Ç. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.

Soru: 1) Dede Korkut Hikâyeleri niçin nazım-nesir karışık bir anlatıma sahiptir?
Cevap: Dede Korkut Hikâyeleri, destandan halk hikayesine geçiş döneminin bir ürünüdür. Bu sebeple, hem destanlarda görülen nazım hem de halk hikayelerinde görülen nesir özelliklerini bir arada kullanır. Olaylar genellikle nesirle anlatılırken duygusal bölümler nazım ile dile getirilmiştir.

Soru: 2) Mesnevi nazım biçiminin beş özelliğini yazınız.

• Divan edebiyatında sıkça kullanılan bir nazım şeklidir.
• Her beyit kendi içinde kafiyelidir (aa, bb, cc…).
• Aşk, tasavvuf, ahlak, kahramanlık gibi çeşitli konular işlenir.
• Aruz ölçüsü kullanılır.
• Beyit sınırlaması olmayan çok uzun eserlerdir.

Soru: 3) Kahramanlık konulu halk hikâyelerine örnek veriniz.
Cevap: Kahramanlık konulu halk hikâyelerine Dede Korkut Hikâyeleri, Battalname, Danişmendname ve Hz. Ali’nin Cenknameleri örnek verilebilir.

Soru: 4) Millî Edebiyat Dönemi’nin hikâye yazarları kimlerdir?
Cevap: Millî Edebiyat Dönemi’nin hikâye yazarları arasında Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Refik Halit Karay gibi isimler yer alır.

Soru: 5) Yeni Lisan makalesinin Türk dili ve edebiyatı açısından önemi nedir? Açıklayınız.
Cevap: Yeni Lisan makalesi, Millî Edebiyat Dönemi’nin başlangıcı kabul edilir. Bu makalede savunulan sade Türkçe kullanımı, hem edebiyat dünyasında hem de Cumhuriyet döneminde dilin yalınlaştırılmasına öncülük etmiştir. Halkın konuşma dili ile yazı dili arasındaki farkın kapanması gerektiği savunulmuştur.

D. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.

Soru: 1) Yûsuf u Züleyha kıssası Kur’an-ı Kerim’de olduğu gibi Kitab-ı Mukaddes’te de geçmektedir. Bu nedenle üzerinde en çok konuşulan ve yazılan peygamber hadisesi olarak yer almıştır. Dolayısıyla hem Batı hem Doğu kaynaklı metin ve araştırmalar da üzerinde çeşitli edebî türler oluşturulan bu kıssanın kaynağı kutsal metinlerdir. Bu parçada numaralanmış “da / de” lerden hangisinin yazımı yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E)V
Cevap: E

Soru: 2) (I) “Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol!” Mevlana’nın güzel bir öğüdüdür. (II) Akarsuyun veya ırmağın özelliği nelerdir ki cömertlik ve yardımseverlikte onları örnek alalım? (III) Herhâlde en önemlileri, kendisine muhtaç olan insan-hayvan, zengin-fakir gibi ayrımlara tabi tutmaması ve bir de herkese hayati derecede gerekli ve yararlı olmasıdır. (IV) Su hayat kaynağıdır ve herkese cömertçe hayat bahşeder. (V) Dünyanın her yerinde milyonlarca insanın barınma, sağlık gibi konularda yetersizlikler için ömrünü tükettiği günümüzde cömertlik ve yardım etme erdemine ne kadar muhtaç olduğumuz açıktır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangi ikisinde fiilimsi yoktur?

A) I ve V B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) IV ve V
Cevap: C

Soru: 3) Türk edebiyatı tarihinin büyük âlimi Mehmet Fuat Köprülü’nün(I) derslerinde söylediği bir söz vardır: “Bütün Türk edebiyatını terazinin bir gözüne(ll) Dede Korkut’u öbür gözüne koysanız(lll) yine Dede Korkut ağır basar.” Dede Korkut Kitabı’nın değerini ifade etmek için bundan daha güzel(IV) daha bulmak mümkün değildir. Gerçekten Dede Korkut Kitabı Türk edebiyatının büyük abidelerinin(V) Türk dilinin güzel eserlerinin başında gelir. Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine herhangi bir noktalama işareti getirilemez?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: A

Soru: 4) Durum hikâyesinin ilk örneklerini Rus yazar Anton Pavloviç Çehov ()Anton Pavloviç Çehov() vermiştir. Bu hikâye tarzına ()Çehov tarzı hikâye() de denir. Serim-düğüm-çözüm bölümlerinin olmadığı bu hikâye türü olaya dayanmaz() günlük hayattan bir kesit sunar. Zaman ve mekân belirsiz olabilir. Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilebilir?

A) (“)(”)(()())
(,) B)(“)(”)(-)(-)(;)
C) (“)(”)(,)(,)(;)
D) (()())(“)(”)(,)
E)(-)(-)(“)(”)(,)
Cevap: D

Soru: 5) Mizah, gerek hayatta gerekse sanat ve edebiyatta kullanımı itibarıyla yaşanan gerçekliğe farklı bir bakış açısıyla bakabilen, sorgularken gülümseten, gülümsetirken düşündüren, düşündürürken farklı noktalara dikkatleri çekebilen bir anlatım tarzıdır. Mizahın tek kullanım biçimi güldürmek değildir; mizah aynı zamanda abartmak, hicvetmek, kötü bir durumu anlatmak biçiminde de kullanılabilir. Yani mizahın toplumsal eleştiri boyutu da vardır. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmıştır?

A) Açıklama-tanımlama
B) Öyküleme-tanık gösterme
C) Açıklama-benzetme
D) Betimleme-örnekleme
E) Tartışma-karşılaştırma
Cevap: A

Soru: 6) Şevkat ve merhamet, son birkaç asrın egemen uygarlığının veya gücünün unuttuğu, bu iki erdemin yerini şiddet ve mezalimin aldığı günümüzde en fazla ihtiyaç duyduğumuz erdemlerin başında gelir. En gelişmiş silahların kullanıldığı en vahşi savaşlar Dünya’nın dört bir yanında sürmekte ve her gün abartısız çolukçocuk dâhil birçok insan ölmekte, 100’lercesi dul ve yetim kalmaktadır. Bu parçada numaralanmış kelimelerden hangisinin yazımı doğrudur?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: D

Soru: 7) Yazın, bir cuma günü öğle vakti, bu evden bohçasıyla çıkan bir adam, kapısını dikkat ile kapadıktan sonra yoluna devam etmeye başladı. Arkadan (I) bakılınca omuzlarıyla belinin genişliği aynı derecede olacak kadar geniş olan otuz üç yaşındaki bu adamın enli ama pek kısa bacaklar üzerindeki yükü, istediği yere götürmekte zorluk çektiği görülüyordu. Bu sokaklarda (II) ilerledikçe sessizlik merhale merhale (III) artarak ta uzaktaki bir mahallenin kaldırımlarından geçen bir arabanın gürültüsü, camları, çerçeveleri (IV) kırılmış bir evin içinden kimi çocukların ağlaması duyulur. Ara sıra (V) esen sıcak bir rüzgârın kaldırdığı tozlar gündüzün ışığını, iç karartan bir tozla lekelerdi. Bu parçada numaralanmış fiilimsilerden hangi ikisi tür açısından diğerlerinden farklıdır?

A) I ve II B) I ve V C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V
Cevap: E

Soru: 8) Aşağıdakilerden hangisi Dede Korkut Hikâyelerinin bir özelliği değildir?

A) Anonim olması
B) Olağanüstülükler içermesi
C) Dede Korkut tarafından yazılması
D) Bir ön söz içermesi
E) Destandan halk hikâyesine geçişin örneği olması
Cevap: C

Soru: 9)
• Ahmed-İskendername
• Gülşehri-Mantıku’t-Tayr
• Fuzulî-Leyla vü Mecnun
Aşağıdakilerden hangisi bu eserlerin ortak bir özelliğidir?

A) Hece ölçüsüyle yazılmaları
B) Mesnevi nazım biçimiyle yazılmaları
C) Aynı yüzyılda kaleme alınmaları
D) İslamiyet Öncesi Dönem’e ait olmaları
E) Halk hikâyesi türünde eserler olmaları
Cevap: B

Soru: E) Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.

Soldan sağa:

1. Bu ünitede okuduğunuz Dede Korkut Hikâyesindeki kahraman. DELİ DUMRUL
2. Türk edebiyatındaki eserlerde sıkça kullanılan bir çiçek. (LALE)- Türk alfabesinin on beşinci harfinin adı. (LE)
3. Baş, kafa. (SER)- Akıl.(US) – “… ayakta çoban yatakta, ay yatakta çoban ayakta.” atasözündeki ilk kelime.(AY)
4. Yüksek gerilim hattından aldığı elektriği şehrin şebekesinde kullanılabilecek seviyeye düşüren dönüştürücünün bulunduğu yer.(TRAFO) – Zahmet, sıkıntı anlamındaki kelimenin ünsüz harfleri. (ÇL)
5.”… koyunu gören içi dolu yağ sanır.” atasözünde- ki ilk kelime.(AK) – Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve TBMM tarafından bir unvanla onurlandırılan illerinden biri. (ANTEP)
6. Gurbetteki bir kimse için doğup büyüdüğü ve özlediği yer anlamındaki kelimenin 1, 3 ve 4. harfleri.(SLA) – İki kelime veya iki cümle arasına girerek aralarında bir bağ olduğunu anlatan söz.(VE) 7. Bu ünitede okuduğunuz Yûsuf u Züleyhâ mesnevisini yazan sanatçı.(HAMDİ)
8. Kardeş kadar yakın olan kimse.(KANKA)
9. Yakınların dışında kalan kimse, yabancı.(EL) – Edebî eserlerde şahıs kadrosu içinde yer
alan ve belli bir düşüncenin, topluluğun zihniyetini ve ideolojinin temsilciliğini yüklenen kişi.(TİP)
10. İşaret.(İM) – Elâzığ iline bağlı ilçelerden biri.(PALU) 11. Bu ünitede okuduğunuz Mermer Tezgâh adlı hikâyeyi yazan sanatçının birinci adı.(ÖMER) – Bu ünitede okuduğunuz cenknamede Hz. Ali’nin mücadele ettiği hükümdarın ikinci adı. (MELUN)

Yukarıdan aşağı:

1. Tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir, epope. (DESTAN)- Türk alfabesinin on dördüncü harfinin okunuşu. (KE)
2. Bir işi yapabilme gücü, kudret, iktidar.(ERK) – Bilen.(ALİM)
3. Radyum elementinin simgesi.(RADYUM) – İzleyicilerin kolayca görebilmeleri için genellikle yerden belli bir ölçüde yüksek yapılan, oyun, müzik vb. gösteri yapmaya uygun yer için kullanılan kelimenin ünsüz harfleri.(SHN) – Koyun, kuzu vb. hayvanların çıkardığı ses.(ME)
4. Ülke, yurt.(İL) – Ömer Seyfettin’in bir hikâye kitabı.(FALAKA)
5. Ağız boşluğunun tavanı anlamındaki kelimenin ilk hecesi. (DA)- Uygun bulma, tasvip.(ONAMA)
6. Erdemleri bakımından çok büyük, yüce.(ULU) – Eksiksiz, kesintisiz.(TAM)
7. Her beyti ayrı uyaklı olan divan edebiyatı nazım biçimi.(MESNEVİ) – Kelimenin sonuna geldiğinde birliktelik, beraberlik, araç, neden veya durum anlatan cümleler yapmaya yarayan bir söz. (İLE)
8. Türk alfabesinin yirminci harfinin adı. (PE) – Para kazanmaya başlamak anlamındaki “… tutmak” deyiminin ilk kelimesi. (PUL)
9. Zarf olarak kullanılan fiil soyundan kelime, bağ-fiil.(ULAÇ)
10. Fuzulî’nin bir mesnevisindeki iki kahramanın adı.(LEYLAMECNUN)