10. Sınıf Fizik Ders Kitabı 4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları Meb Yayınları

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 262) Soru ve Cevaplar

Boşluk Doldurma Soruları

1-11. sorularda boş bırakılan yerlere gelecek kelimeleri aşağıdaki kutucuklardan bularak yerleştiriniz.

1. Newton, ışığın tanecik şeklinde yayıldığını ifade etmiştir.
2. Noktasal bir kaynak ile perde arasına saydam olmayan cisim konulursa perdede gölge oluşur.
3. Işığı hiç geçirmeyen maddeler opak madde olarak tanımlanır.
4. Noktasal bir ışık kaynağının ışık şiddeti arttıkça aydınlanma şiddeti artar.
5. Düzlem aynada cisimlerin daima sanalt görüntüsü oluşur.
6. Bir kişinin tümsek aynadaki görüntüsünün boyu daima kendi boyundan daha küçüktür.
7. Işık, kırılma indisi küçük olan ortamdan kırılma indisi büyük olan ortama geçerken yüzeyin normaline yaklaşacak şekilde kırılır.
8. Hava ortamında bulunan ve camdan yapılmış ince kenarlı mercek ışığı toplarken kalın kenarlı mercek ışığı dağıtır.
9. Kırmızı, yeşil ve mavi renklere ışığın ana renkleri denir.
10. Işık farklı sıcaklıklarda hava katmanları arasında tam yansıma yaparsa serap olayı meydana gelir.
11. Fiber optik kabloda ışık tam yansıma yaparak ilerler.

Çoktan Seçmeli Soruların Cevapları

12-34. çoktan seçmeli soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.

12. Aydınlanma şiddeti ile ilgili verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
Cevap: B) SI birim sisteminde birimi lümendir.

Doğru Bilgi: Aydınlanma şiddetinin SI birim sistemindeki birimi lüks (lx)’tir. Lümen (lm), ışık akısının birimidir.

13. K ve L düzlemlerine gelen X, Y, Z ışınlarının yansımaları inceleniyor. Buna göre verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: D) II ve III

• I. yargı yanlış: I düzleminde gelen ışınların gelme açısı yansıma açısına eşit olmalıdır.
• II. yargı doğru: L düzleminden yansıyan ışınlar Yansıma Kanunları'na uygundur.
• III. yargı doğru: K düzleminden ışınlar düzgün yansımaktadır.

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 263) Soru ve Cevaplar

14. Bir kaynağın ışık akısı ile ilgili olarak verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: C) I ve III

15. Yarım küre şeklinde saydam olmayan iki cisim karanlık odada noktasal bir ışık kaynağının önüne yerleştiriliyor. Buna göre perde üzerinde oluşan gölge şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
Cevap: A)

16. G konumundan aynaya bakan gözlemci aynadan hangi cisimleri görebilir?
Cevap: E) K, L ve N

17. Eşit karelere bölünmüş ortamda birbirine dik olarak konumlandırılmış üç düzlem aynadan oluşan düzeneğe K, L ve M ışınları gönderiliyor. Buna göre hangi ışınlar aynalardan yansıdıktan sonra X noktasından geçer?
Cevap: C) K ve L

18. Küresel aynaların odak uzaklığı hangi niceliklere bağlıdır?
Cevap: B) Yalnız II

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 264) Soru ve Cevaplar

19. Bir çukur aynaya gönderilen I ışını şekildeki yolu izleyerek yansıyor. Buna göre verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: B) Yalnız II

20. Bir çukur aynanın odak ile merkez noktaları arasına asal eksene dik KL cismi yerleştirilmiştir. Cismin aynada oluşan görüntüsü için verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: D) II, III ve IV

21. Bir tümsek aynanın önüne asal eksene dik özdeş X, Y ve Z cisimleri şekildeki gibi yerleştiriliyor. Buna göre cisimlerin aynadaki görüntülerinin boyları arasındaki ilişki nedir?
Cevap: C) hX > hZ > hY

22. Odak uzaklıkları eşit ve f olan X çukur aynası ile Y tümsek aynası arasına asal eksene dik bir cisim yerleştirilmiştir. Cismin aynalarda oluşan ilk görüntüleri ile ilgili verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: A) Yalnız I

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 265) Soru ve Cevaplar

23. Asal eksene paralel yerleştirilen bir düzlem aynaya ile odak noktası F olan bir çukur ayna verilmiştir. Buna göre I ışını optik sistemi nasıl terk eder?
Cevap: D) Şıkkı

24. Aynalarda görüntünün özellikleri ve aynaların kullanım alanları ile ilgili verilen yargılardan hangisi doğrudur?
Cevap: A) Yalnız I

25. Ayşe Hanım, yeni aldığı ayakkabısını incelemek için göz hizasının altında bulunan bir aynaya bakıyor fakat ayakkabılarını göremiyor. Ayakkabılarını görebilmesi için aşağıdaki işlemlerden hangilerini yapabilir?
Cevap: B) Yalnız II

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 266) Soru ve Cevaplar

26. Saydam K ortamından saydam L ortamına geçen tek renkli I ışınının izlediği yol verilmiştir. Buna göre L ortamına geçen I ışını ile ilgili olarak verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: E) I, II ve III

27. Tek renkli I ışınının, kırıcılık indisleri n_K, n_L ve n_M olan K, L ve M saydam ortamlarında izlediği yol verilmiştir. Buna göre ortamların kırıcılık indisi arasındaki ilişki nedir?
Cevap: D) n_K > n_M > n_L

28. Aynı renkte birbirine paralel K, L ve M ışınları hava ortamında bulunan O merkezli camdan yapılmış yarım küreye gönderiliyor. Buna göre K, L ve M ışınlarından hangileri küreden çıkarken kırılmaya uğrayabilir?
Cevap: B) Yalnız K

29. KL cismi kalın kenarlı bir merceğin asal eksenine dik ve sonsuz ile 2F noktası arasına yerleştirilmiştir. Cismin mercekte oluşan görüntüsü için verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: D) II ve III

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 267) Soru ve Cevaplar

30. Asal eksenleri çakışık olan ince kenarlı mercek ve çukur aynadan oluşan optik sistemde asal eksene paralel gönderilen tek renkli I ışınının izlediği yol verilmiştir. Buna göre mercek ile ayna arasındaki uzaklık hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Cevap: E) f_x + 2f_y

31. Hava ortamında bulunan ikizkenar dik üçgen şeklindeki cam prizmaya tek renkli I₁, I₂ ve I₃ ışınları gönderiliyor. Buna göre hangi ışınlar gelme doğrultusuna paralel olarak prizmayı terk eder?
Cevap: B) Yalnız I₂

32. Işık prizması, ayna ve mercek gibi optik araçlar çeşitli görüntüleme cihazlarında kullanılır. Cihazların hangilerinde tam yansımalı prizma kullanılır?
Cevap: E) I, II ve III

33. Orman yangınlarına neden olabilecek atıkları toplayan bir grup öğrenci bu amaçla hangi atıkları öncelikle toplamalıdır?
Cevap: B) Yalnız II

34. Bir ışık prizmasına gönderilen çok renkli ışığın izlediği yollar verilmiştir. Buna göre I₁, I₂ ve I₃ ışınlarının rengi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
Cevap: C) Kırmızı - Yeşil - Mavi

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları Sayfa 268 Soru ve Cevaplar

35. Soru: Düz bir ekranın d uzaklığında ışık şiddeti I olan ışık kaynağı yerleştirilmiştir. Işık kaynağının O noktasında oluşturduğu aydınlanma şiddeti E'dir.
Ekran ok yönünde bir miktar döndürüldüğünde O noktasındaki aydınlanma şiddeti nasıl değişir?

Cevap: Azalır. Çünkü ışık açısı değiştiğinden yüzeye düşen ışık miktarı azalır ve buna bağlı olarak aydınlanma şiddeti düşer.

36. Soru: Karanlık ortamda düzlem bir ayna, saydam olmayan küresel cisim ve beyaz perdeden oluşan sistemde, düzlem ayna ile engelin tam ortasına I noktasal ışık kaynağı yerleştirilmiştir.
Buna göre beyaz perdede oluşan gölgeyi şekil üzerinde çizerek gösteriniz.

Cevap: Cismin perdeye yansıyan gölgesi tam gölge şeklinde oluşur. Çünkü ışık kaynağı tek noktadan geldiği için yarı gölge oluşmaz.

37 Soru: Düzlem bir aynanın önüne saydam A, B, C, D ve E noktası cisimleri ile saydam olmayan F cismi yerleştirilmiştir.
Buna göre düzlem aynaya G noktasından bakan bir gözlemci aynadan hangi cisimleri görebilir?

Cevap: B ve C noktaları görülebilir.

• F cismi ışığı engellediği için D ve E noktaları aynada görünmez.
• B ve C noktaları aynadan yansıyan ışıklar sayesinde gözlemci tarafından görülebilir.

38. Soru: Eşit karelere bölünmüş sistemde K ışıklı cisminin çıkan ışınları önce düzlem sonra çukur aynadan yansıyarak görüntü oluşturuyor.
Oluşan görüntünün konumu L noktası olduğuna göre çukur aynanın odak uzunluğu kaç birimdir?

Cevap: 4 birim.

Çukur aynanın odak uzunluğu görüntünün oluştuğu L noktasının mesafesine eşit olduğundan cevap 4 birimdir.

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları Sayfa 269 Soru ve Cevaplar

39. Soru: Odak uzaklığı f olan bir çukur ayna ile bir düzlem aynadan oluşan sistem verilmiştir.
Buna göre düzlem aynaya gönderilen I ışını çukur aynadan nasıl yansır? Şekil üzerinde çizerek gösteriniz.

• Işın düzlem aynadan yansıyıp çukur aynaya gelir.
• Çukur aynada yansıdıktan sonra ışın, aynanın odak ve merkez noktalarına göre yön değiştirerek yansır.
• Bu durumu şekil üzerinde göstermek için gelen ve yansıyan ışınlar çizilmelidir.

40. Soru: Odak uzaklığı f₀ olan çukur ayna ile odak uzaklığı f₁ olan tümsek ayna asal eksenleri çakışacak şekilde yerleştirilmiştir.
Ayna sistemine gönderilen I ışınının izlediği yol verilmiştir.
Buna göre aynalar arasındaki d uzaklığı f₀ ve f₁ cinsinden nedir?

Cevap: d = f₀ + f₁

• Çukur aynanın odak uzaklığı f₀, tümsek aynanın odak uzaklığı f₁ olduğundan toplam mesafe f₀ + f₁ olur.

41. Soru: Asal eksenleri çakışık ve odak uzaklıkları f olan küresel aynalar arasına asal eksene dik bir K ışıklı cismi yerleştirilmiştir.
K cisminin çıkardığı ışınlar, önce çukur aynadan sonra da tümsek aynadan yansıyarak görüntüsünü oluşturuyor.

a) K cisminin tümsek aynada oluşan görüntüsü hangi bölgededir?

Cevap: Bölge IV.

• Çukur aynadan yansıyan ışınlar tümsek aynaya yöneldiğinde, tümsek aynadaki görüntü IV bölgesinde oluşur.

b) Görüntünün özellikleri nelerdir?

• Küçük, sanal ve düzdür.
• Tümsek aynalarda görüntü her zaman sanal, cisimden küçük ve düzdür.

42. Soru: Kırılma indisleri nₓ, nᵧ ve n₂ olan paralel X, Y ve Z saydam ortamlarından X ortamından gönderilen I ışınının izlediği yol şekilde verilmiştir.
Buna göre ortamların kırılma indisleri arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?

Cevap: nz < nx < nY

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 270) Soru ve Cevaplar

43. Soru: Asal eksenleri çakışacak şekilde yerleştirilen kalın ve ince kenarlı mercek ile çukur aynanın odak uzaklıkları verilmiştir. İnce kenarlı merceğe asal eksenine paralel olacak şekilde I ışını gönderiliyor.
Buna göre I ışınının sistemi terk edinceye kadar izleyeceği yolu şekil üzerinde çizerek gösteriniz.

• Işın ilk olarak ince kenarlı mercekte kırılarak odak noktasına yönelir.
• Daha sonra çukur aynaya çarpar ve aynadan yansıyarak tekrar merceğe yönelir.
• Mercekten tekrar kırılarak dış ortama çıkar.
• Bu süreç, şekil üzerinde detaylı olarak gösterilmelidir.

44. Soru: Asal eksenleri çakışık ve odak uzaklıkları f olan tümsek ayna ile ince kenarlı mercek arasına asal eksene dik ışıklı X cismi yerleştirilmiştir.
Buna göre X cisminin ince kenarlı mercekte oluşan görüntüsü tümsek aynada nasıl bir görüntü oluşturur?

Cevap:

• İnce kenarlı mercekte X cisminin görüntüsü ters ve büyütülmüş olur.
• Bu görüntü tümsek aynaya yöneltilir ve aynada sanal, küçük ve düz bir görüntü oluşur.

45. Soru: Odak uzaklığı d olan ince kenarlı mercekten 2d uzaklıkta bir cisim yerleştirilmiştir. Merceğin diğer tarafına ince mercekler 3d ve 5d uzaklıklara X ve Y ince kenarlı mercekleri yerleştirilmiştir.
Y merceğinden kırılan ışınlar sonra cismin düz ve büyük görüntüsünü oluşturuyor.
Buna göre X ve Y merceklerinin odak uzaklıkları kaç d olabilir?

Cevap:

• X merceğinin odak uzaklığı: 3d
• Y merceğinin odak uzaklığı: 5d

46. Soru: Hava ortamında bulunan camdan yapılmış özdeş ikizkenar dik prizmalar ve yerleşim düzeni verilmiştir. Prizmalardan birinin yüzeyine dik olacak şekilde tek renkli I ışını gönderiliyor.
Buna göre ışının prizmaları terk edinceye kadar izleyeceği yol nasıl olur? Şekil üzerinde çizerek gösteriniz.

• Işın ilk olarak prizma yüzeyine dik geldiği için doğrusal ilerler.
• Prizma yüzeyinden içeri giren ışın, iç yüzeyden yansıyabilir veya kırılarak yoluna devam edebilir.
• Camdan havaya geçiş açısı 42° olduğu için tam yansıma gerçekleşebilir.
• Son durumda ışının çıkış yönü şekil üzerinde çizilmelidir.

• Işın daha az yoğun ortamdan daha yoğun ortama geçtiğinde normale yaklaşır.
• Işın daha yoğun ortamdan daha az yoğun ortama geçtiğinde normelden uzaklaşır.
• Şekle göre X ortamının kırılma indisi en büyük, Z ortamının en küçük olduğu sonucuna varılır.

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları (Sayfa 271) Soru ve Cevaplar

47. Soru: Farklı renkteki saydam X ve Y filtreleri art arda yerleştirilmiştir. X filtresine beyaz ışık gönderildiğinde Y filtresinden sadece mavi renkli ışık geçiyor.
Buna göre X ve Y filtrelerinin rengi ne olabilir?

• X filtresi: Cyan (Çünkü cyan filtresi kırmızı ışığı soğurur, yeşil ve mavi ışığı geçirir.)
• Y filtresi: Mavi (Çünkü yeşil ışığı soğurur ve sadece mavi ışığı geçirir.)

48. Soru: Güneş ışığı altında bulunan kırmızı renkli domates ve sarı renkli elmaya her iki camı aynı renkte olan gözlükle bakıldığında meyveler yine kendi renklerinde görülüyor.
Buna göre gözlük camının rengi nedir?

Cevap: Gözlük camı sarı renklidir, çünkü kırmızı ve sarıyı geçirdiği için cisimleri gerçek renklerinde gösterir.

49. Soru: Noktasal M mavi ışık kaynağı ve K kırmızı ışık kaynağı, Cyan renkli saydam ışık filtresi ve beyaz perde, merkezleri aynı doğrultuda olacak şekilde yerleştirilmiştir.
Buna göre perde üzerinde oluşan görüntüyü şekil üzerinde çiziniz ve oluşan renkleri belirtiniz.

• Mavi ışık kaynağından çıkan ışık, cyan filtresinden geçebilir ve perdenin üzerine mavi renk olarak düşer.
• Kırmızı ışık kaynağından gelen ışık, cyan filtresinden geçemez (çünkü cyan filtresi kırmızı ışığı soğurur), bu nedenle perdeye ulaşamaz.
• Perde üzerinde sadece mavi ışık görülür, kırmızı ışık görünmez.