9. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 102 Cevapları Meb Yayınları

Okuma Sonrası: Söz Varlığımız Etkinliği Sorular ve Cevaplar

1. Okuduğunuz “Nihayet Beklediğimiz Büyük Gün” adlı metinde geçen bazı kelime ve kelime gruplarının anlamları:

hicran;
2. Ayrılığın neden olduğu karşı konulmaz acı.
Gözler arıyorken onu her şüpheli izde, Bir gizli cehennemdi bu hicran içimizde.

melun;
3. Nefretle karşılanan, kötü.
Ama bu mel’un maksatlarını yerine getiremeyeceklerdi.

şaha kalkmak;
1. Atın ön ayaklarını yerden kesip arka ayakları üstünde durması, şahlanmak.
Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor; Asrın baş eğdi sandığı at şaha kalkıyor!

yerin dibine batmak,
2. Görünmez olmak, kaybolmak.
Mağazalarını düşman bayraklarıyla donatıp “Zito Verizelos!” diye haykıran hainler, sanki birdenbire yerin dibine batmışlardı.

2. Okuduğunuz metinden alınan cümlelerdeki yazım ve noktalama yanlışlarının altını çiziniz. Yanlışları düzelterek doğru kullanımları söyleyiniz.

• Evet, altı yüz şu kadar yıl dünyanın üç kıt’asına hâkim olmuş, büyük Avrupa devletlerine baş eğdirmiş, haşmetli Türk Osmanlı imparatorluğu yıkılmıştı. (kıta şeklinde yazılmalı. İmparatorluğu büyük harfle başlar.)
• Türkün değerli evlâdı Mustafa Kemal Paşa, Türk milletinin başında, Allah’ın izniyle, bu büyük işi başarıyordu. (Başında ve izniyle kelimelerinden sonra virgül konmaz.)

3. Türkçe bir kelimede ünlü seslerin kalınlık incelik bakımından birbiriyle uyumlu olması gerekir. Aşağıdaki tabloda okuduğunuz metinden alınan bazı kelimeler
bulunmaktadır. Bu kelimeleri kalınlık-incelik uyumu bakımından değerlendiriniz, bu uyumu göstermeyen kelimeleri örnekteki gibi işaretleyiniz.

İşte tabloya göre kelimelerin ünlü uyumu açısından doğru değerlendirmesi:

Dünya - Macera

• Uyumlu: Her iki kelime de ince ünlüler içerdiği için ünlü uyumuna uygundur.

Karakter - Hande

• Uyumsuz: "Karakter" kelimesinde hem kalın hem ince ünlüler bulunurken, "Hande" sadece ince ünlüler içerir. Bu nedenle uyumsuzdur.

Nihayet - Düşman

• Uyumsuz: "Nihayet" kelimesinde ince ünlüler bulunurken, "Düşman" kelimesi kalın ünlüler içerir. Bu durum ünlü uyumuna aykırıdır.

Bu değerlendirmeler, kalınlık-incelik uyumu kuralına dayanmaktadır. Türkçe’de bir kelimede yer alan ünlülerin ya tamamının kalın (a, ı, o, u) ya da tamamının ince (e, i, ö, ü) olması beklenir.

Bu etkinlik ile kelimelerin metin bağlamında anlamlarının doğru bir şekilde analiz edilmesi ve yazım yanlışlarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır.