9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 134-135-136 Cevapları Meb Yayınları

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 134

1. Yönerge:

Soru: Aşağıdaki tabloda H, C, N, O ve F atomlarından oluşan bazı moleküler element ve bileşiklerin Lewis nokta yapıları verilmiştir. Tablodaki boşlukları doldurarak soruları cevaplayınız.

Element Sembolleri ve Lewis Nokta Yapıları:

• H: Elektron dizilimi 1s¹ ve Lewis noktası ·H
• F: Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p⁵ ve Lewis noktası ··F··
• C: Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p² ve Lewis noktası ·C··
• N: Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p³ ve Lewis noktası ·N··
• O: Elektron dizilimi 1s² 2s² 2p⁴ ve Lewis noktası ··O··

Elementlerin Elektron Dizilimleri ve Lewis Nokta Yapıları

Soru: Bağ yapımına katılmayan valans elektronları eşleşmemiş (ortaklanmamış) valans elektronu olarak tanımlanır. Buna göre tabloda verilen moleküllerdeki elementlerin valans elektron sayısı ile ortaklanmış ve ortaklanmamış valans elektron sayılarını bulunuz.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 135

2. Moleküllerdeki valans elektronlarının eşleştirilme sebebini ve eşleşmiş elektronların neyi temsil ettiğini yazınız.

Cevap: Valans elektronlarının eşleştirilmesinin temel sebebi, atomlar arasında kararlı bir yapı oluşturacak kovalent bağların meydana gelmesidir. Eşleşmiş elektronlar, bu bağların oluşumunu temsil eder ve atomların kararlı bir elektron düzenine ulaşmasını sağlar.

3. Verilen moleküler element ve bileşiklerin Lewis nokta yapılarının benzerlik ve farklılıklarını listeleyiniz.

Benzerlikler:

• Tüm Lewis yapıları, atomların valans elektronlarını nokta ile gösterir.
• Element sembolleri merkeze yerleştirilmiştir.
• Moleküllerde bağ yapan elektron çiftleri ortaklanmış olarak gösterilir.

Farklılıklar:

• Elementlerde, valans elektronlarının sayısı atomun dış kabuğuna bağlıdır; moleküllerde ise bu elektronlar ortaklaşa kullanılır veya çift hâlinde bulunur.
• Moleküllerde bağ yapan elektron çiftleri bağlayıcı özellik gösterirken, elementlerde bu durum söz konusu değildir.

4. Element atomlarının birleşmesiyle oluşan moleküllerde her bir element sembolü etrafındaki tüm noktaların sayısı nasıl değişir? Bu değişimin soy gaz elektron düzeniyle nasıl bir ilişkisi vardır?

Cevap: Moleküllerin oluşumu sırasında, atomların çevresindeki toplam nokta sayısı 8’e (oktet kuralı) veya 2’ye (dublet kuralı) ulaşır. Bu değişim, atomların soy gazların kararlı elektron düzenine ulaşma isteğiyle doğrudan ilişkilidir. Böylece atomlar daha düşük enerji seviyesine geçer.

5. Moleküllerin Lewis nokta yapısı yazılırken valans elektronlarının yerleşimini belirleyen etmen ne olabilir? Açıklayınız.

Cevap: Valans elektronlarının yerleşimini belirleyen temel etmen, atomların elektronegatiflik farkı ve kararlılık isteğidir. Molekül oluşurken daha elektronegatif atom, bağ elektronlarını kendine doğru çeker. Bu durum, atomların kararlı bir elektron düzenine ulaşmasını sağlar.

6. Moleküllerin Lewis nokta yapısının oluşturulmasına ilişkin örüntüler oluşturunuz.

Cevap:

1. Atomların valans elektron sayısı belirlenir.
2. Elektronegatifliği düşük olan atom, merkez atom olarak seçilir.
3. Elektronlar, bağ yapacak şekilde paylaşılır ve bağ yapmayanlar tek çiftler hâlinde gösterilir.
4. Dublet ve oktet kurallarına uygunluk kontrol edilir.

2. Yönerge Soruları ve Cevapları:

1. Hidrojen molekülünün Lewis nokta yapısı ile He atomu arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Cevap: Hidrojen molekülünde (H₂), iki hidrojen atomu valans elektronlarını paylaşarak dublet kuralını tamamlar. Bu durum, He atomunun kararlı elektron düzenine benzer. Her iki durumda da dış enerji seviyesi dolmuş olur.

2. NCl₃ molekülünün Lewis nokta yapısı ile Ne atomu arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Cevap: NCl₃ molekülünde azot ve klor atomları, valans elektronlarını paylaşarak çevresindeki toplam elektron sayısını 8’e tamamlar (oktet kuralı). Bu durum, Ne atomunun kararlı elektron düzeniyle benzerlik gösterir.

3. Atomlar, kararlı soy gaz atomlarına benzemek için elektron alır, verir ya da elektronları ortak kullanır. Buna göre tablodaki moleküllerde dublet ve oktet kuralına uyan atomlar hangileridir?

• Dublet kuralına uyan atom: Hidrojen (H)
• Oktet kuralına uyan atomlar: Azot (N) ve Klor (Cl)

4. Lewis nokta yapısının oluşturulmasına ilişkin önermelerinizi yazınız.

1. Hidrojen atomu, Lewis nokta yapısında etrafında 2 elektron olacak şekilde dublet kuralına göre gösterilir.
2. Diğer elementler, etrafında 8 elektron olacak şekilde oktet kuralına göre düzenlenir.
3. Bağ yapmayan elektron çiftleri nokta ile, bağ yapan çiftler ise çizgi ile gösterilir.
4. Elektronların paylaşımı, atomların kararlılık seviyesine ulaşmasını sağlar.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 136

3. Yönerge:

Soru: Aşağıdaki tabloda bazı moleküller ve moleküllerin Lewis nokta yapılarıyla uzay-dolgu molekül modelleri verilmiştir. Tablodan faydalanarak soruları cevaplayınız.

Cevap: Tabloda belirtilen Lewis nokta yapıları moleküllerdeki atomlar arası bağlanma düzenini gösterirken uzay-dolgu modelleri bu bağlanmanın üç boyutlu geometrik yapılarını açıklamaktadır. Bu bilgilerden yararlanılarak aşağıdaki sorular cevaplanmıştır.

1. Soru: Tablodaki merkez atomunda ortaklanmamış elektron çifti içeren moleküllerdeki elektron itmesi molekül yapısını nasıl etkiler? Açıklayınız. Düşüncelerinizi sınıf arkadaşlarınızla saygı çerçevesinde tartışınız.

Cevap: Ortaklanmamış elektron çiftleri molekülün geometrisini etkiler. Elektron çiftleri, bağ yapan elektronlara göre daha fazla yer kapladığından merkez atom üzerindeki bağ açılarını küçültür. Örneğin, NH₃ molekülünde merkez atomdaki ortaklanmamış elektron çiftleri, bağ açılarını yaklaşık 107°'ye küçültürken, H₂O molekülünde bu açı yaklaşık 104,5° olur. Bu durum moleküllerin polarite özelliklerini ve fiziksel davranışlarını etkiler.

2. Soru: 1H, 6C, 7N, 9F ve 35Br atomlarından oluşan HBr, CF₄ ve NF₃ moleküllerinin Lewis nokta yapısını gösteriniz. 2. yönergedeki Lewis nokta yapısına ilişkin önermelerinizin uygunluğunu Lewis nokta yapılarını gösterdiğiniz moleküllere göre değerlendiriniz.

Cevap:

• HBr: H atomu ile Br atomu arasında tek bir kovalent bağ bulunur. Br atomu etrafında 3 çift ortaklanmamış elektron bulunur.
• CF₄: C atomu merkezde olup dört adet F atomu ile tekli kovalent bağlar oluşturur. F atomlarının her biri 3 çift ortaklanmamış elektrona sahiptir.
• NF₃: N atomu merkezde olup üç adet F atomu ile tekli kovalent bağ oluşturur. N atomunun üzerinde bir çift ortaklanmamış elektron bulunur.

Bu yapıların her biri oktet veya dublet kuralına uygun olarak kararlılık sağlar.

Kontrol Noktası: Soru: 1H, 5B, 6C, 7N, 8O, 16S, 17Cl ve 35Br atomlarından oluşan aşağıdaki moleküllerin Lewis nokta yapılarını çiziniz.

Cevap:

1. BH₃: B atomu merkezde olup üç H atomuyla üç tekli kovalent bağ oluşturur. Bor atomunun oktet kuralına uymadığı görülür.
2. CCl₄: C atomu merkezde olup dört Cl atomuyla tekli kovalent bağ oluşturur. Cl atomları üç çift ortaklanmamış elektrona sahiptir.
3. CO₂: C atomu merkezde olup her bir O atomuyla çift kovalent bağ oluşturur. O atomları ikişer çift ortaklanmamış elektrona sahiptir.
4. NH₃: N atomu merkezde olup üç H atomuyla üç tekli kovalent bağ oluşturur. N atomunun bir çift ortaklanmamış elektronu vardır.
5. H₂S: S atomu merkezde olup iki H atomuyla iki tekli kovalent bağ oluşturur. S atomunun iki çift ortaklanmamış elektronu vardır.

Molekül Lewis Nokta Yapıları ve Elektron Dizilimleri

Önemli Yerler:

• Ortaklanmamış elektron çiftleri, molekül geometrisini etkileyerek bağ açılarını küçültür.
• Lewis nokta yapıları, molekülün bağ düzenini basitçe gösterirken, uzay-dolgu modelleri, moleküler geometri hakkında bilgi verir.
• Oktet kuralı, atomların etrafında 8 elektron bulunması gerektiğini belirtirken, dublet kuralı H ve He gibi elementler için geçerlidir.