9. Sınıf Meb Yayınları Kimya Ders Kitabı Sayfa 144-145-146 Etkinlik-2.12 Kuralları Keşfetme Yolculuğu II Cevapları

Etkinlik-2.12 Kuralları Keşfetme Yolculuğu II Sorular ve Cevapları

Aşağıdaki tabloda bileşik formülleri ve bu bileşikleri oluşturan elementlerin elektronegatiflik değerleri verilmiştir. Tablodaki bilgileri kullanarak soruları cevaplayınız.

Bileşik Formülü ve Elektronegatiflik Değerleri

N₂O: N (3.1), O (3.5)
SO₂: S (2.4), O (3.5)
CO: C (2.5), O (3.5)
CCl₄: C (2.5), Cl (3.0)
H₂S: H (2.1), S (2.4)

Sorular ve Cevapları

1.1. Bileşikleri oluşturan elementlerin elektronegatiflik değerleri ile bileşik formülündeki konumları arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Cevap: Bileşikleri oluşturan elementlerde elektronegatifliği daha düşük olan element formülde önce yazılır. Daha elektronegatif olan element ise genellikle son sırada yer alır. Bu durum, elementlerin bağ yapısında ve bileşiğin polar ya da apolar oluşunda belirleyicidir.

1.2. Aşağıdaki bileşik örneklerinde doğru yazılmış formülleri seçiniz.

Seçenekler:

NC₃, Cl₂N
S₂Cl₂, CS₂
PCl₃, CL₃P

Doğru Formüller:

S₂Cl₂
PCl₃

1.3. Bileşik formüllerinde elementlerin konumu ile ilgili kurala yönelik genelleme oluşturunuz.

Cevap: Elektronegatifliği düşük olan element formülde her zaman önce yazılır. Daha elektronegatif olan element son sırada yer alır. Örneğin: CO (Karbon önce, Oksijen sonra), SO₂ (Kükürt önce, Oksijen sonra).

2. Yönerge: Aşağıdaki tabloda moleküler yapılı bileşiklerin formülü ve sistematik adları verilmiştir. Tablodaki bilgileri kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Tablo Verileri

Bileşik Formülü	Sistematik Adı
N₂O	Diazot monoksit
SO₃	Kükürt trioksit
CS₂	Karbon disülfür
CCl₄	Karbon tetraklorür
N₂O₅	Diazot pentoksit
CO	Karbon monoksit

Sorular ve Cevapları

2.1. Bileşiklerin adlandırılmasında kullanılan ekler nelerdir? Bu eklerin anlamlarını belirterek tablodaki boşlukları doldurunuz.

Bileşik Formülü	Kullanılan Ek	Anlam	Adlandırmadaki Konumu
N₂O	Di, Mono	2, 1	İlgili element adından önce
SO₃	Tri	3	Oksit adının ön ekidir
CS₂	Di	2	Sülfür adının ön ekidir
CCl₄	Tetra	4	Klorür adının ön ekidir
N₂O₅	Di, Penta	2, 5	Oksit adının ön ekidir
CO	Mono	1	Oksit adının ön ekidir

2.2. Verilen bileşikler ile bileşiklerin sistematik adları arasındaki ilişkiyi arkadaşlarınız ile tartışarak belirleyiniz. Genellediğiniz ortak kuralı yazınız ve bu kurala göre aşağıdaki bileşikleri adlandırınız.

Genelleme Kuralı: Bileşik formülleri adlandırılırken Latince sayılar elementlerin atom sayılarını ifade eder. Daha az elektronegatif olan element adı önce yazılır. İkinci elementin adı "id" eki ile biter.

Adlandırma Örnekleri:

SO₃: Kükürt trioksit
N₂O₅: Diazot pentoksit

2.3. SO₃ ve CS₂ bileşiklerinin adlandırılmasında S elementi için kullanılan adlandırma farkını belirleyiniz ve bu farklılığın gerekçesini arkadaşlarınızla tartışınız.

Cevap: SO₃'te kükürt, oksijenle birleştiği için "oksit" adını alır ve sayıya göre "tri" eklenir. CS₂'de kükürt, karbonla birleştiği için "sülfür" adını alır ve Latince ek olan "di" eklenir. Farklı adlandırma, bağlı elementlerin kimyasal özelliğinden kaynaklanır.

Kontrol Noktası

1. Aşağıdaki yapılanmış kutucuklarda bileşik formülleri verilmiştir. Kutucuklardaki numaraları kullanarak soruların cevaplarını yazınız. (Aynı kutucukta birden fazla cevap için kullanılabilir.)

Bileşikler	Numaralar
Al₂(SO₄)₃	1
MgH₂	2
SF₆	3
N₂O	4
CuCl	5
FeO	6
Ca(OH)₂	7
BH₃	8
NH₃	9

Sorular ve Cevapları

a) İyonik yapılı bileşikler hangileridir?
Cevap: 1, 2, 5, 6, 7
(Al₂(SO₄)₃, MgH₂, CuCl, FeO, Ca(OH)₂)

b) Moleküler yapılı bileşikler hangileridir?
Cevap: 3, 4, 8, 9
(SF₆, N₂O, BH₃, NH₃)

c) Çok atomlu iyon içeren bileşikler hangileridir?
Cevap: 1, 7
(Al₂(SO₄)₃, Ca(OH)₂)

ç) Birden fazla katyon oluşturma olasılığına sahip metal içeren bileşikler hangileridir?
Cevap: 5, 6
(CuCl, FeO)

d) Hangi bileşikler 1. kutudaki bileşik adlandırma kuralı ile adlandırılır?
Cevap: 2, 7, 9
(MgH₂, Ca(OH)₂, NH₄Br)

e) Adlandırma yapılırken Romen rakamı kullanılan bileşikler hangileridir?
Cevap: 5, 6
(CuCl: Bakır(I) klorür, FeO: Demir(II) oksit)

f) Adlandırma yapılırken Romen rakamı kullanılan bileşikler hangileridir?
Cevap: 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9
(MgH₂, SF₆, N₂O, CuCl, FeO, BH₃, NH₃)

g) Adlandırılırken bir ametalin anyon ismi kullanılan bileşikler hangileridir?
Cevap: 1, 3, 4, 7, 8, 9
(Al₂(SO₄)₃, SF₆, N₂O, Ca(OH)₂, BH₃, NH₃)

ğ) Hangileri kovalent bağ içerir?
Cevap: 3, 4, 8
(SF₆, N₂O, BH₃)

2. Tarsia (tarsiya) yapbozu:

Küçük üçgenlerde bileşik formülleriyle diğer küçük üçgenlerdeki bileşik adlandırmasının doğru eşleştirilmesi ve üçgen kenarlarının üst üste gelmesi sağlanmalıdır.

Örnek Eşleşmeler: