9. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 265-266-267-268-269-270-271 Cevapları Meb Yayınları

9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 265

Okuma Sonrası - Söz Varlığımız

Soru: 1) Aşağıdaki tabloda farklı dillerden dilimize geçen ve metinde kullanılan bazı kelimeler yer almaktadır. Bu kelimelerle ilgili aşağıdaki çalışmayı yapınız.

a) Öğretmeninizin rehberliğinde dörder kişilik takımlara ayrılınız. Öğretmeninizin belirlediği sürede aşağıdaki kelimelerin eş anlamlarını tabloya yazınız.

• hadise (olay)
• idrak (anlayış)
• imtihan (sınav)
• mana (anlam)
• mesut (mutlu)
• objektif (nesnel)
• sübjektif (öznel)
• tasvir (betimleme)
• tesir (etki)
• vaka (olay)

b) En kısa sürede ve en doğru şekilde bitiren takımı tebrik ediniz.

2. Aşağıdaki tabloda metinden alınan bazı cümleler ve bu cümlede geçen bir kelimenin sözlük anlamı verilmiştir. Sözlük anlamı verilen kelimeyi cümleden bularak kelimenin altını çiziniz.

3. Okuduğunuz Parasız Yatılı adlı metinde anlamını bilmediğiniz sözcükleri tespit ediniz. Okulunuzun bilişim teknolojileri öğretmeni rehberliğinde ortak bir dijital pano oluşturunuz. Oluşturduğunuz dijital panoda anlamını bilmediğiniz kelimeleri ve anlamlarını paylaşınız.

Anlamı Bilinmeyen Sözcükler ve Anlamları – Dijital Pano

Metnimizi Anlayalım

1) Mehmet Kaplan’ın yazdığı Parasız Yatılı adlı eleştiri yazısının içerik ve yapı özelliklerini yazınız.

İçerik Özellikleri: Mehmet Kaplan, Füruzan’ın “Parasız Yatılı” hikâyesinde yer alan sosyal, psikolojik ve toplumsal konulara değinir. Hikâyede anne-kız ilişkisi, fakirlik, umut, yoksulluk gibi evrensel konular ele alınır. Eleştirmen, hikâyede anlatımın gücüyle birlikte duyguların başarıyla yansıtıldığını vurgular.

Yapı Özellikleri: Metin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur. Önce hikâye tanıtılır, ardından anlatım tarzı yorumlanır ve son olarak genel bir değerlendirme yapılır. Paragraflar anlamlı bir bütün oluşturur, düşünceler açık ve sade bir dille aktarılmıştır.

2) Eleştirmen Mehmet Kaplan’ın “Hikâyede vak’a basit, konu basmakalıp olmakla beraber, anlatış tarzı yenidir.” cümlesini metinden hareketle açıklayınız.

Cevap: Bu cümleyle anlatılmak istenen; hikâyenin konusu sıradan olsa bile, Füruzan’ın anlatım tarzı sayesinde hikâye etkileyici hâle gelmiştir. Yazar, basit olaylara bile derin anlamlar yükleyerek okuyucunun dikkatini çeker. Anlatımdaki yenilik ve duygu yoğunluğu, hikâyeyi özel kılar.

3a) Aşağıdaki bölümden hareketle eleştirmenin hikâye sanatı hakkındaki görüşlerini açıklayınız.

Cevap: Eleştirmen, hikâyede önemli olanın “konu” değil, “anlatım biçimi” olduğunu savunur. Aşk, yoksulluk, sevinç gibi konular sıradan olabilir ama onları anlatan sanatçının yaklaşımı, dili ve bakış açısı yeni olursa, okuyucuda farklı duygular uyandırır. Sanatın gücü anlatım tarzında gizlidir.

3b) Mehmet Kaplan’ın görüşlerinden ve önceki temalarda öğrendiklerinizden hareketle sizce hikâye sanatında önemli unsur nedir? Görüşlerinizi yazınız.

Cevap: Hikâyede en önemli unsur, nasıl anlatıldığıdır. Konular evrenseldir ama yazarın anlatım biçimi, dili, seçtiği kelimeler ve olaylara verdiği anlam, hikâyeyi özel ve etkileyici yapar. Duygu dolu, sade ama etkileyici bir dil kullanılması, okuyucunun hikâyeye bağlanmasını sağlar.

4. Etkinlik

a) Tablodaki değerlendirmelerden hikâyenin üslubu ile ilgili olanları işaretleyiniz.

(Zaten işaretlenmiş görselde. Doğru olarak işaretlenenler şunlardır:)

• Hikâyede vak’a basit, konu basmakalıp olmakla beraber, anlatış tarzı yenidir. ✅
• Hikâyede üzerinde durulması gereken başka bir nokta daha var: Yaşantıların somut ayrıntılarla verilmesi ve eşyanın duygu, mâna ve hatıra telkin edici bir şekilde kullanılması. ✅
• Hikâyenin yapı bakımından dikkat çeken özelliklerinden biri, kronolojik zaman kadrosunun kırılarak... ✅
• Bu konuşma ile anlatılanı, başka bir şekilde anlatmaya imkân yoktur. Hikâyede bütün konuşmalar canlı, tesirli, karmaşık ve duyguludur. ✅

b) Eleştiri yazısından Parasız Yatılı adlı hikâyenin üslubu hakkında edindiğiniz bilgileri yazınız.

Cevap: Parasız Yatılı hikâyesinin üslubu oldukça duygusal, sade ve etkileyicidir. Hikâyede yazar olaylardan çok karakterlerin iç dünyalarına, duygularına ve yaşantılarına odaklanır. Anlatım tarzı basmakalıp olmaktan uzaktır ve yeni bir bakış açısı sunar. Hikâyede kullanılan dil canlı, içten ve doğal olup konuşmalar gerçek hayattan izler taşır. Yazar, kahramanların hissettiklerini okuyucuya doğrudan aktararak empati kurulmasını sağlar.

c) Eleştirmene göre hikâyenin en başarılı yönü nedir? Söyleyiniz.

Cevap: Eleştirmene göre hikâyenin en başarılı yönü, anlatış tarzının yeniliği ve etkileyiciliğidir. Özellikle olayların değil, olaylar içindeki duyguların ve karakterlerin iç dünyalarının güçlü bir şekilde aktarılması hikâyeye derinlik kazandırmaktadır. Yazarın dili sade ama duygu yüklü olduğu için hikâye okuyucunun kalbine dokunmayı başarır.

5. Etkinlik – Sayfa 268

a) Aşağıdaki tabloda Mehmet Kaplan’ın Parasız Yatılı adlı hikâyenin yazarı Füruzan’a yönelik değerlendirmeleri yer almaktadır. Mehmet Kaplan’ın Füruzan’ın üslubu hakkındaki değerlendirmelerini bularak örnekteki gibi işaretleyiniz.

✅ İşaretlenmesi gereken ifadeler:

• Yazar, bu anlatış tarzı ile, bu basit vak’a ve basmakalıp konuyu tesirli hâle getirir.
• Yazar, anne ile kızın hayatında, esas olarak, hâdiselerin yeni ve taze olarak idrak olunduğu iki anı seçiyor.
• Yazar, hadiseleri objektif değil, sübjektif olarak anlatmak suretiyle, onlara, anne ve kızının heyecan, korku, ümit, hülya, safiyet ve isyanlarını da katıyor.
• Yazar, bu arada çağrışım yolu ile kız çocuğunun okuldaki hayatına da telmîhte bulunuyor.
• Hikâyede dış konuşma veya konuşmaların içten tekrarı geniş bir yer tuttuğu için, yazar, sade, gerçekçi bir üslup kullanır.
• Annesi hastahaneye gideceği gece, kız çocuk “annesinin ıstıtan kokusunu duymak için” iyice sırtına sokulur.
• Kahramanlarının yaşantılarını gerçekçi bir bakışla tasvir eden yazar, kendisini gizler.
• Annenin hastahanede baş hemşire ile konuşmasını aktaran paragraf…

b) Eleştirmenin, Füruzan’ın üslubu hakkındaki değerlendirmelerinden edindiğiniz bilgileri söyleyiniz.

Cevap: Eleştirmene göre Füruzan, sade ve etkileyici bir dil kullanarak anne ile kızın duygularını güçlü bir şekilde aktarmıştır. Üslubu özgündür; yazar, olayları sadece anlatmakla kalmaz, duygularla da örer. Füruzan, sıradan bir konuyu bile içtenlikli anlatımıyla anlamlı ve etkileyici hâle getirir. Ayrıca hikâyede subjektif (öznel) bir bakış açısı hâkimdir ve iç konuşmalar anlatıma derinlik kazandırır.

c) Edindiğiniz bilgilerden hareketle eleştirmenin hikâyenin yazarını başarılı bulup bulmadığını gerekçesiyle yazınız.

Cevap: Evet, eleştirmene göre Füruzan başarılı bir yazardır. Mehmet Kaplan, yazarın sıradan bir konuyu bile özgün ve etkileyici anlatımıyla derinleştirdiğini belirtmiştir. Füruzan’ın üslubunun güçlü olması, anlatılan olayların duygusal etkisini artırmakta ve okuyucunun hikâyeye bağlanmasını sağlamaktadır. Bu nedenle hikâye sanatı açısından yazar başarılı bulunmuştur.

Sayfa 269 Cevapları

6. Etkinlik

a) Eleştirmenin hikâyeyi ve hikâyenin yazarını değerlendirirken kullandığı öznel ve nesnel ifadelerini belirleyerek metinden örnek cümleler yazınız.

Öznel Değerlendirmeler:

• “Hikâyede vak’a basit, konu basmakalıp olmakla beraber, anlatış tarzı yenidir.”
• “Bu yoğun ve karmaşık anlatış tarzı, hikâyenin dar çerçevesini kendi içinden genişletiyor, değişik zaman ve mekânlara pencereler açıyor.”
• “Füruzan, anlatış tarzı ile fakir, yoksul, yalnız, zavallı anne ile kızın hallerini yakından duymayı başarmıştır.”

Nesnel Değerlendirmeler:

• “Anne ve kızın fakir hayatları, çektiği sıkıntılar, hayal ve ümitleri tasvir edilmiştir.”
• “Hikâyede dış konuşma veya konuşmaların içten tekrarı geniş bir yer tutar.”
• “Hikâyenin yapı bakımından dikkati çeken özelliklerinden biri, kronolojik zaman kadrosunun kırılarak hayatın çeşitli anlarının bir arada verilmiş olmasıdır.”

b) Belirlediğiniz öznel ve nesnel cümlelerin metnin üslubuna katkısını gerekçelendirerek yazınız.

Cevap: Öznel cümleler, eleştirmenin duygu ve düşüncelerini yansıttığı için okuyucunun metni daha derinden hissetmesini sağlar. Metne kişisel bir tat katar.
Nesnel cümleler ise metnin yapısını, anlatım özelliklerini daha açık bir şekilde sunar. Okuyucunun hikâyeyi tarafsız gözle değerlendirmesine katkı sağlar.

7. Etkinlik

a) Parasız Yatılı adlı eleştirinin ve Mehmet Kaplan’ın sizde bıraktığı düşünce ve izlenimleri yazınız.

Cevap: Mehmet Kaplan’ın eleştirisi sayesinde hikâyenin yüzeyde görünen olaylardan çok daha fazlasını anlattığını fark ettim. Yazarın anlatımındaki özgünlük, sade dil ve duygusal yoğunluk beni etkiledi. Eleştiri, Füruzan’ın yazarlık gücünü daha iyi anlamamı sağladı.

b) Parasız Yatılı adlı eleştiriden, sorulara verdiğiniz cevaplardan hareketle bir eleştirmenin amacını ve görevini söyleyiniz.

Cevap: Bir eleştirmenin amacı, bir eserin anlamını daha derinlemesine ortaya koymak, okuyucuyu bilgilendirmek ve eserin sanatsal yönlerini değerlendirmektir. Görevi ise hem yazarı hem de eseri tarafsız şekilde analiz edip okuyucunun bakış açısını genişletmektir.

c) Parasız Yatılı adlı eleştiriden ve sorulara verdiğiniz cevaplardan hareketle bir eleştirmenin taşıması gereken özellikler hakkında ulaştığınız sonuçları yazınız.

Cevap: Bir eleştirmenin tarafsız, kültürlü, duyarlı ve dikkatli olması gerekir. Sanat eserini sadece içerik olarak değil, anlatım biçimi ve üslup açısından da değerlendirmelidir. Eleştirisini örneklerle desteklemeli ve okuyucuya rehberlik etmelidir.

Sayfa 270 Cevapları

8. Etkinlik

a) Metnin söz varlığının üsluba katkısına yönelik örnekler:

• Soyut İsimler: “Heyecan, korku, ümit, hülya, safiyet, isyan” → Karakterlerin iç dünyası etkili biçimde yansıtılıyor.
• Cümle Yapısı: “Sen çıkınca işin bitip, gene yürüyerek iner…” gibi uzun ve akıcı cümleler → Anlatımı doğal ve gerçekçi yapıyor.
• Deyim: “Eğlene güle döneriz” → Konuşmalara sıcaklık ve samimiyet katıyor.
• Sanat: “Hayat bize, korkulu, endişeli, ümitli annenin konuşmaları arasından veriliyor” → Kişileştirme ile anlatım güçleniyor.
• Tekrarlar ve duygulu ton: Metin boyunca tekrarlanan endişe ve umut kavramları → Duygu derinliğini artırıyor.

b) Bulduğunuz örneklerin metnin üslubuna katkısını gerekçelendiriniz.

Cevap: Bu örnekler metne samimi, içten ve duygu dolu bir hava katmaktadır. Özellikle soyut isimler, karakterlerin ruh hâlini derinleştirirken; uzun diyaloglar metni daha canlı ve gerçekçi yapar. Deyimlerin kullanımı ise okuyucuya tanıdık gelen ifadeler sunarak yakınlık hissi yaratır. Anlatımın akıcı olması, okuyucunun hikâyeye daha kolay bağlanmasını sağlar.

9. Etkinlik

a) Çalıkuşu ve Parasız Yatılı metinlerinde söz varlığının üsluba katkısını karşılaştırınız.

Sayfa 271 Cevapları

b) T diyagramıyla yaptığınız karşılaştırmaların sonuçlarını söyleyiniz.

Cevap: T diyagramı karşılaştırmasına göre Çalıkuşu adlı roman, duygu yoğunluğu ve betimlemeleriyle edebî üslubu yansıtırken; Parasız Yatılı adlı eleştiri ise analitik ve açıklayıcı bir dil kullanmıştır. Bu da edebî metinlerin sanatsal anlatıma, öğretici metinlerin ise bilgi aktarımına odaklandığını göstermektedir.

c) Çıkarımlarınızdan hareketle edebî metin ile öğretici metin arasındaki üslup farklılıklarını yazınız.

Cevap: Edebî metinlerde hayal gücü, duygu, estetik ve sanatsal dil ön plandadır. Cümleler uzun, betimlemeler zengindir.
Öğretici metinlerde ise bilgi verme, açıklık, doğruluk ve nesnellik esastır. Dil daha yalın ve doğrudandır.
Edebî metin okuyucuda hayal uyandırırken, öğretici metin bilgi kazandırmayı hedefler.

10. Etkinlik: Eleştiri Türü Özellikleri

Eleştiri Türü

1. Batı edebiyatında "kritik", Türk edebiyatında "tenkit" olarak adlandırılır.
2. Edebî eserleri incelemek, değerlendirmek ve okuyucuya tanıtmak amacı taşır.
3. Hem öznel hem nesnel değerlendirmeler içerebilir.
4. Eserin dil, anlatım ve yapı özellikleri detaylı şekilde yorumlanır.
5. Eleştirmen, eserin sanatsal değerini ve etkisini ortaya koyar.
6. Eseri geliştirici nitelikte yönlendirme veya öneri sunabilir.

11. Parasız Yatılı Eleştirisi – Konu ve Ana Fikir

Konusu: Füruzan’ın Parasız Yatılı adlı hikâyesinin içerik, anlatım ve üslup yönünden değerlendirilmesi.

Ana Fikri: Basit bir konuya sahip olan hikâye, Füruzan’ın özgün anlatım tarzı, dili kullanmadaki ustalığı ve karakterlerin iç dünyasını yansıtması sayesinde başarılı ve etkileyici bir esere dönüşmüştür.