9. Sınıf Tarih Ders Kitabı 3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Meb Yayınları

3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 246

Bu bölümde öğrenme çıktılarının ölçülmesine yönelik 16 soru bulunmaktadır. Başarılar dileriz.

1. Haritaları inceleyerek Orta Çağ’da yaşanan kitlesel göçlerin etkilediği toplumları ve bölgeleri yazınız?

Kavimler Göçü, Roma İmparatorluğu’nun bölünmesine ve Batı Roma’nın yıkılmasına neden olmuştur. Avrupa Hunları Orta Avrupa’ya yerleşmiş, Germen Kavimleri (Franklar, Vizigotlar, Vandallar vb.) Batı Avrupa’ya göç ederek yeni krallıklar kurmuştur. Bu göçler Sasani İmparatorluğu’nu da etkilemiş, Avrupa’da feodal yapı güçlenmiştir.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 247

2. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin göç etmesinin nedenlerinden biri olarak gösterilebilir?

Cevap: B) Ağır iklim koşulları
Orta Asya’da görülen sert kışlar, kurak yazlar, kar fırtınaları ve salgın hastalıklar, Türklerin hayvancılık ve tarım gibi geçim kaynaklarını büyük ölçüde etkilemiştir. Bu durum, ekonomik zorunluluklar nedeniyle göç etmelerine yol açmıştır.

3. Türkistan’da hayatı zorlaştıran ve insanları göçe zorlayan hususların ekonomi ile nasıl bir ilişkisi olduğu söylenebilir?

Cevap: Türkistan’da yaşanan iklim değişiklikleri, özellikle kuraklık ve aşırı soğuklar, hayvancılığı ve tarımı olumsuz etkilemiştir. Bu da beslenme ve geçim kaynaklarını tehdit etmiş, halkı yeni ekonomik sahalar arayışına yöneltmiştir. Yani göçler, doğrudan ekonomik nedenlere dayanan zorunlu hareketliliklerdir.

4. Türkistan’da yaşanan kitlesel göçler kültürel, siyasal ve ekonomik alanlarda ne gibi değişimler meydana getirmiş olabilir?

Cevap: Kültürel olarak, Türkler göç ettikleri bölgelerde dil, gelenek ve yaşam tarzlarını yaymış, farklı toplumlarla kültürel etkileşim yaşamıştır.
Siyasal olarak, yeni yerleşim alanlarında devletler ve beylikler kurmuşlar, bölgenin siyasi yapısını değiştirmişlerdir.
Ekonomik olarak ise ticaret yolları değişmiş, yeni tarım ve hayvancılık alanları gelişmiş, göç edilen yerlerde ekonomik canlılık yaşanmıştır.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 248

5. Soru: Sizce Orta Çağ’da yaşanan kitlesel göçlerin Avrupa ve Asya’da oluşturduğu değişimin en önemli etkisi nedir? Gerekçeleriyle açıklayınız.

Cevap: Orta Çağ’da yaşanan kitlesel göçlerin en önemli etkisi, Roma İmparatorluğu’nun bölünmesi ve Avrupa’da siyasi birliğin bozulmasıdır. Bu bölünme, feodal yapının güçlenmesine, papalığın otoritesinin artmasına ve Orta Çağ'ın başlamasına neden olmuştur. Aynı zamanda, göçlerle Avrupa’nın etnik yapısı değişmiş, bu durum günümüz Avrupa milletlerinin temelini atmıştır.

6. Soru: Gelişmeleri kronolojik sıraya göre tarih şeridine yerleştiriniz.

6. Aşağıda Orta Çağ’daki başlıca devletlerle ilgili gelişmeler verilmiştir. Bu gelişmelerin hangi olay sonucu gerçekleştiğini tespit ederek ilgili numarayı kronolojik sıraya göre tarih şeridine yerleştiriniz.

Kronolojik Sıralama (Açıklamalı):

1. IV. Attila, Doğu Roma İmparatorluğu’nu vergiye bağlamıştır.
   ➡️ Avrupa Hun Devleti’nin en güçlü dönemidir. Attila, 5. yüzyılda Batı’ya baskı yapmış ve Roma’yı vergiye bağlamıştır.

2. VI. Türk adı, VI. yüzyılın ortalarında Asya bozkırlarında yaygın bir şekilde kullanılır hâle gelmiştir.
   ➡️ Türk kimliği ilk defa siyasi ve kültürel bir ad olarak kullanılmaya başlanmıştır.

3. I. Çin’de Tang Hanedanlığı Dönemi başlamıştır.
   ➡️ 7. yüzyılda Çin’de güçlü merkezi bir hanedan olan Tang yönetimi kurulmuştur.

4. VII. İslam tarihinde devletin kuruluş esaslarını, organlarını ve temel prensiplerini ortaya koymuştur.
   ➡️ Hz. Muhammed (s.a.v.) döneminde Medine Sözleşmesi gibi uygulamalar İslam siyaset anlayışının temelini atmıştır.

5. VIII. Doğu Roma İmparatorluğu’nun Doğu Akdeniz’deki üstünlüğü sona ermiştir.
   ➡️ İslam fetihleriyle Bizans’ın Akdeniz hakimiyeti kırılmıştır.

6. IX. Türkistan’daki Türkler yaklaşık elli yıl Çin esaretinde yaşamıştır.
   ➡️ Göktürklerin yıkılması sonrası Çin egemenliği altına girilmiştir.

7. X. Müslümanlarla Doğu Roma arasında yapılan ilk savaştır.
   ➡️ Hz. Ebubekir döneminde İslam orduları Bizans’a karşı ilk kez savaşmıştır.

8. III. Türkistan’daki Çin baskısı ortadan kalkmıştır.
   ➡️ II. Göktürk Devleti’nin kurulmasıyla Çin egemenliği sona ermiştir.

9. XI. İslam tarihinde Abbasiler iktidara gelmiştir.
   ➡️ 750 yılında Abbasi Devrimi ile Emeviler yıkılmıştır.

10. V. Müslümanların İspanya’daki ilerleyişleri durmuştur.
    ➡️ Franklarla yapılan Puvatya Savaşı sonrası İslam’ın Avrupa’daki yayılışı durmuştur.

11. II. Abbasi Devleti’nde Türkler, sadece askerî alanda değil siyasi ve idarî alanlarda da etkili olmuşlardır.
    ➡️ Özellikle Samarra döneminden itibaren Türkler yönetimde etkin hale gelmiştir.

Kısa Kronolojik Sıralama (Numaralı):

IV → VI → I → VII → VIII → IX → X → III → XI → V → II

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 249

7. Kaynak A ve B’ye göre Kudüs’ün Müslümanlar tarafından fethinde nasıl bir yönetim politikası izlendiğini açıklayınız.

Cevap: Kaynaklara göre Müslümanlar, Kudüs’ü barışçıl yollarla teslim almış ve halkla anlaşma yaparak şehre girmiştir. Hz. Ömer, şehirde yaşayan Hristiyan halkın can ve mal güvenliğini, dini inanç ve ibadet özgürlüğünü korumuş, kiliselerin yıkılmaması ve zarar görmemesi için garanti vermiştir. Bu durum, İslam yönetiminin adil ve hoşgörülü bir anlayışa sahip olduğunu gösterir.

8. Kaynak B’de yer alan antlaşma, Kudüs halkı için neleri öngörmektedir?

Cevap: Antlaşmada, Kudüs halkının can ve mal güvenliği, din ve ibadet özgürlüğü güvence altına alınmıştır. Kiliselere, haçlara ve kutsal mekânlara zarar verilmemesi, isteyenlerin şehri terk edebilmesi, kalanların ise cizye ödeyerek yaşamlarını sürdürebilmesi sağlanmıştır. Ayrıca Yahudilerin Kudüs’e yerleşmesine izin verilmemesi de antlaşmada belirtilmiştir.

9. Kaynaklardan hareketle Kudüs’ün Müslümanlar tarafından fethi ve yönetimi ile Haçlılar tarafından işgali sırasında izlenen politikalar arasındaki farklılıkları açıklayınız. Bu farklılıkların, Kudüs halkı üzerindeki etkileri neler olabilir?

Cevap: Müslümanlar Kudüs’ü fethederken barışçıl bir anlaşma ile şehir yönetimini devralmış, halka karşı şiddet uygulamamış ve inançlarına saygı göstermiştir. Ancak Haçlılar Kudüs’ü işgal ederken kanlı bir kuşatma yapmış, şehirde büyük bir katliam gerçekleştirmiştir. Müslümanlar ve Yahudiler öldürülmüş, kutsal mekânlar yağmalanmıştır. Bu nedenle Müslüman yönetimi halkta güven ve huzur yaratırken, Haçlı işgali korku, yıkım ve büyük kayıplara yol açmıştır.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 250

10. Kaynaklarda yer alan Orta Çağ devletlerinin yönetim yapılarının özellikleri nelerdir?

Cevap: Kaynaklara göre Orta Çağ devletlerinde yönetim merkeziyetçi, ilahi otoriteye dayalı ve genellikle saray teşkilatına bağlı olarak şekillenmiştir.

• Sâsânîler’de, din adamlarının yönetim üzerindeki etkisi büyüktür; mobadlar hükümdar atayabilir ve azledebilir. Saray, idarenin kalbidir ve vezir devletin en yetkili yöneticisidir.
• Gök Türklerde, kağanlık Tanrı tarafından verilen bir yetki (kut) olarak görülür. Kağanlar, meclisle (toy) birlikte karar alırken, aygucılar ve ögeler hükümeti yönlendiren önemli görevlilerdir.
• Abbâsîlerde, halife mutlak otorite sahibidir. Halifelik verasetle geçer ve yönetimde vezir ile hâcib gibi görevler önem kazanmıştır. Saray protokolü güçlüdür ve halkla temas sınırlıdır.

11. Kaynaklarda yer alan Orta Çağ devletlerinin yönetim yapılarının benzerlik ve farklılıkları nelerdir?

Benzerlikler:

• Tüm devletlerde yönetim merkeziyetçidir ve güçlü bir saray bürokrasisi mevcuttur.
• Hükümdarlık, ilahi veya kutsal bir yetkiye dayandırılmıştır.
• Yönetimde vezirlik gibi kilit memuriyetler yer almıştır.

Farklılıklar:

• Sâsânîlerde, din adamlarının siyasal gücü oldukça fazladır.
• Gök Türklerde, kağanlar meclisle (toy) birlikte hareket ederken, Abbâsî ve Sâsânî liderleri daha tek merkezli bir yönetim sergiler.
• Abbâsî halifeleri, halktan uzak, protokol ve hiyerarşiye dayalı bir yönetim sergilerken; Gök Türk kağanları daha sade ve halka yakındır.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 251

12. Tabloda yer verilen Orta Çağ devletlerinin ordu yapılarının özellikleri nelerdir?

Cevap: Orta Çağ devletlerinin ordu yapıları genellikle süvari birliklerine dayalı, tarımsal üretimle desteklenen ve savaş dönemlerinde geniş kitlelerin katılımıyla güç kazanan sistemlerdir.

• Tang Hanedanlığı, askerî tarım sistemine önem vermiş ve hafif süvari birliklerini özel olarak eğitmiştir.
• Sâsânîler, süvarilere öncelik tanımış, onlara yüksek maaş ve ikta arazisi vermiştir.
• Doğu Roma, thema sistemiyle çiftçileri askerleştirmiş, süvari sınıfını güçlendirmiştir.
• Göktürkler ve Uygurlar, savaşta topyekûn seferberlik uygulamış, kadınlar da orduya katılmıştır.
• Hz. Peygamber Dönemi’nde, düzenli bir ordu yerine gönüllü Müslümanlar askeri oluşturmuş, süvari birlikleri öne çıkmıştır.
• Emeviler, hem piyade hem süvari birliklerinden oluşan ordu kurmuş, zamanla farklı milletlerden asker toplamıştır.

13. Tabloda yer verilen Orta Çağ devletlerinin ordu yapılarındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?

Benzerlikler:

• Hemen her devlette süvari birlikleri temel askerî güç olmuştur.
• Askerî tarım sistemi (ikta, thema) yaygın şekilde kullanılmıştır.
• Zamanla orduya farklı milletlerden asker alınmıştır.

Farklılıklar:

• Göktürkler ve Uygurlar, kadınların orduya katılmasıyla dikkat çekerken, diğer devletlerde bu görülmemektedir.
• Hz. Peygamber Dönemi, düzenli orduya sahip olmadan, gönüllülük esaslı bir yapı kullanmıştır.
• Bizans ve Tang, orduyu tarım üretimiyle desteklemiş, Emeviler ise farklı milletlerin katılımıyla çeşitlilik kazanmıştır.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 252

14. Verilen metin ve görsele göre Orta Çağ’daki ticaret yolları üzerinde yer alan devlet ve toplumların etkileşimlerine yönelik hangi sorular sorulabilir?

Cevap: Metin ve harita, ticaret yollarının geçtiği bölgelerde şehirlerin özelliklerini, güzergâh seçiminde etkili olan faktörleri ve devletlerin bu yollar üzerindeki hâkimiyet mücadelesini açıklamaktadır. Bu nedenle;
I, II ve III. soruların tamamı sorulabilir.

Doğru seçenek: E) I, II ve III

15. Orta Çağ’daki ticaret yolları, devletler ve toplumların ekonomik-kültürel ilişkilerini nasıl etkilemiştir?

Cevap: Ticaret yolları, farklı topluluklar arasında malların, fikirlerin, dinlerin ve kültürel değerlerin yayılmasına aracılık etmiştir.
Şehirler, ticaretin merkezleri haline gelerek zenginleşmiş, mimari ve bilimsel gelişmelere sahne olmuştur.
Tüccarlar, seyyahlar ve alimler, ticaret yolları üzerinden dolaşarak toplumlar arası kültürel etkileşimi artırmış, bu da medeniyetlerin ortak değerler üretmesini sağlamıştır.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 253

16. Tanılayıcı dallanmış ağaçtaki ifadelerden bazıları doğru, bazıları ise yanlıştır. İlk cümleden itibaren bilgilerin doğru ya da yanlışlığını belirleyerek yönlendirici okları takip ediniz ve çıkışı işaretleyiniz.
Unutmayınız, sadece bir çıkışı işaretleyebilirsiniz

Tanılayıcı dallanmış ağaç cevap anahtarı: 1.D, 2.D, 3.D, 4.D, 5.Y, 6.Y, 7.D, 8.D, 9.Y, 10.D, 11.D, 12.Y, 13.D, 14.D, 15.D

Doğru Cevap: 1. Çıkış

Bu doğru cevaba ulaşmak için aşağıdaki yol izlenir:

• 1. ifade: Orta Çağ’daki başlıca ticaret yolları ipek, Baharat ve Kürk Yolu’dur → Doğru (D)
• 2. ifade: İpek Yolu kuzeyinde Kürk Yolu ile bağlantılıdır → Doğru (D)
• 4. ifade: Baharat Yolu, daha çok deniz taşımacılığının kullanıldığı bir yoldur → Doğru (D)
• 8. ifade: Ticaret yolları üzerinde kervanların konaklamaları için inşa edilen yapılar kervansaraylardır → Doğru (D) → 1. Çıkış