9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 201-204-205-207-209-210-211-212 Cevapları Meb Yayınları

Sayfa 200-201 Cevapları

Yönetim Yapılarının Özellikleri

I-II. Göktürk Devleti

• Kağan unvanı kullanılır, yetkinin Tanrı’dan geldiğine inanılır.
• Yönetim merkezi “Otağ” olarak adlandırılır, sembolleri tuğ, davul ve yaydır.
• Devleti kağan yönetir, toy denilen kurultay ise karar alma sürecine katılır.
• Kağanın eşi Hatun, siyasi anlaşmalarda söz sahibidir.
• Töre temel yasadır, herkes uymak zorundadır.
• Kulluk ve kölelik sistemi yoktur, herkes özgürdür.

Uygur Devleti

• Göktürk mirasını devralmış ancak yerleşik hayata geçtikten sonra yönetim sistemini değiştirmiştir.
• Devlet merkezi Karabalgasun, burada meclis toplanır.
• Kağanlık devam etmiştir ancak Maniheizm etkisiyle yeni unvanlar (ay, kün) ortaya çıkmıştır.
• Uygurlar, yönetime ve kültüre daha çok önem vermiştir.

Ordu Yapılarının Özellikleri

I-II. Göktürk Devleti

• Ordu-millet anlayışı vardır; halk gerektiğinde savaşa katılır.
• Askerler hafif zırhlıdır ve atlı okçuluk yetenekleriyle öne çıkar.
• Kadınlar da orduya katılabilir, komuta edebilir.
• Ordu onluk sisteme göre örgütlenmiştir.
• Türk okçuları hareket halindeyken bile hedefi vurabilir.

Uygur Devleti

• Hafif zırhlı askerlerden oluşur, bozkır savaş teknikleri kullanılır.
• Göktürklerdeki ordu-millet anlayışı Uygurlarda da sürmüştür.
• Atlı birlikler savaşlarda etkindir.
• Maniheizm etkisiyle zamanla savaştan uzaklaşmış, ticaret ve kültüre yönelmişlerdir.

Kaynaklarla destekli olarak bu tablo, Göktürklerin savaşçı, göçebe ve töreye dayalı yapısını, Uygurların ise zamanla yerleşik, ticarete ve kültüre önem veren bir yapıya dönüştüğünü göstermektedir.

Sayfa 204 Cevapları

Verilenleri inceleyerek sayfa 204’te verilen Hz. Muhammed Dönemi’nde meydana gelen siyasi ve askerî gelişmelerle ilgili karekodda bulunan etkinliği yapınız.

Hz. Muhammed Dönemi’nde meydana gelen siyasi ve askerî gelişmelerle ilgili yandaki
karekodda bulunan etkinliği yapınız.

Sayfa 205 Cevapları

Kaynakları inceleyerek Hz. Muhammed Dönemi’nde İslam Devleti’nin yönetim ve ordu yapılarına ait özellikleri sayfa 205’te verilen tablodaki ilgili yerlere yazınız.

Yönetim Yapısının Özellikleri

Soru 1: Hz. Muhammed Dönemi’nde Müslümanların lideri kimdi?
Cevap: Hz. Muhammed, Müslümanların tek ve sürekli lideriydi.

Soru 2: Kararlar nasıl alınırdı?
Cevap: Anlaşmazlıklarda nihai karar merci Hz. Muhammed idi, ancak istişareye dayalı bir yönetim anlayışı benimsenmişti.

Soru 3: Görevlendirmeler nasıl yapılırdı?
Cevap: Hz. Muhammed; valiler, hâkimler, öğretmenler, vergi memurları ve komutanlar atardı.

Soru 4: Medine dışına çıkan Hz. Peygamber yerine kimi bırakırdı?
Cevap: Şehirlere ve kabilelere geniş yetkili valiler bırakırdı.

Soru 5: Devletin temel hedefleri nelerdi?
Cevap: Barış, huzur ve güvenliğin sağlanmasıydı.

Ordu Yapısının Özellikleri

Soru 6: Hz. Muhammed Dönemi’nde düzenli bir ordu var mıydı?
Cevap: Düzenli bir ordu yoktu; Müslüman olan herkes orduya kabul edilirdi.

Soru 7: Askerlerin özellikleri nasıldı?
Cevap: Ordu gönüllülerden oluşurdu, maaş almazlardı. Ganimetin dörtte biri devlete, geri kalanı askerlere pay edilirdi.

Soru 8: Kadınlar orduya katılır mıydı?
Cevap: Evet, bazı durumlarda kadınlar da orduya destek verir ve görev alırdı.

Soru 9: Komutanlık görevlerini kim yapardı?
Cevap: Hz. Muhammed sefere katıldığında ordunun komutanlığını bizzat üstlenirdi.

Soru 10: Ordu hangi birliklerden oluşurdu?
Cevap: Ordu süvari (atlı) ve piyade (yaya) birliklerinden oluşurdu.

Soru 11: Hangi silahlar kullanılırdı?
Cevap: Kalkan, mızrak, kılıç, ok ve yay gibi silahlar kullanılırdı.

Sayfa 207 Cevapları

Dört Halife Dönemi’nde meydana gelen siyasi ve askerî gelişmelerle ilgili yandaki
karekodda bulunan etkinliği yapınız.

Kaynakları inceleyerek Dört Halife Dönemi’nde İslam Devleti’nin yönetim ve ordu yapılarına ait özellikleri aşağıda verilen tablodaki ilgili yerlere yazınız.

Dört Halife Dönemi'nde yönetim yapısının özellikleri nelerdir?

• Halifelik seçimle belirlenmiştir. Halife, Müslümanlar tarafından biat ile seçilmiştir.
• Halifeler, hem yürütme, hem yasama hem de yargı yetkilerini kullanmışlardır.
• Devletin başında halife bulunmuş, Medine devletin idare merkezi olmuştur.
• Ülke vilayetlere ayrılmış, başlarına valiler, adalet işlerine de kadılar atanmıştır.
• Divan teşkilatı kurulmuş, devlet gelirleri kayıt altına alınarak düzenlenmiştir.
• Fetihten sonra elde edilen topraklara vergi düzeni ve adalet sistemi getirilmiştir.

Dört Halife Dönemi'nde ordu yapısının özellikleri nelerdir?

• Hz. Ömer döneminde “Cünd” adı verilen askeri merkezler kurulmuştur.
• Askerî depolar oluşturulmuş ve her savaşa hazır ortalama 32.000 kişilik ordu hazırlanmıştır.
• Sadece Araplar değil, İranlı, Romalı ve Yunanlı askerler de orduya alınmıştır.
• Halife, ordunun ticaret ve tarımla uğraşmasını istememiş; askerliği profesyonel hâle getirmiştir.
• Kuşatma savaşlarında mancınık gibi aletlerin kullanımı artmıştır.
• Askerî teşkilat düzenli hâle getirilmiş, fetihlerin hızı ve kapsamı artmıştır.

Sayfa 209 Cevapları

Metin ve kaynakları inceleyerek Emevi Devleti’nin siyasi ve askerî gelişmeleriyle ilgili sayfa 209’daki 5N 1K sorularını cevaplayınız.

Emevî Devleti Dönemindeki Gelişmeler – 5N 1K Cevapları

1. Gelişmeler nelerdir?

Emevîler döneminde birçok siyasi ve askerî gelişme yaşanmıştır. İslamiyet’in yayılması amacıyla büyük fetih hareketleri başlatılmıştır. İstanbul kuşatmaları yapılmış, Kuzey Afrika, Türkistan ve Endülüs (İspanya) fethedilmiştir. Ayrıca Kerbela Olayı gibi iç karışıklıklar yaşanmış, Arap olmayan Müslümanlara yönelik ayrımcılıklar devletin zayıflamasına neden olmuştur.

2. Gelişmeler nerede gerçekleşmiştir?

Bu gelişmeler Şam merkezli olmak üzere:

• Türkistan’da (Buhara, Semerkand),
• Kuzey Afrika’da,
• İspanya’da (Endülüs),
• Fransa’da (Puvatya),
• Anadolu’da (İstanbul kuşatmaları) ve
• Irak’ta (Kerbela) gerçekleşmiştir.

3. Gelişmeler ne zaman gerçekleşmiştir?

• Emevî Devleti 661 yılında kurulmuştur.
• İstanbul kuşatmaları: 674–678 ve 715–717
• İspanya’nın fethi: 711
• Puvatya Savaşı: 732
• Devletin yıkılışı: 750

4. Gelişmeler nasıl gerçekleşmiştir?

Fetihler, düzenli ordu birlikleriyle seferler düzenlenerek gerçekleşmiştir. Donanma ve kara birlikleri birlikte hareket etmiştir. Yerel halkların desteği ve askerî üslerin kurulması da fetihleri kolaylaştırmıştır.

5. Gelişmeler niçin gerçekleşmiştir?

• İslamiyet’i yaymak,
• Devletin sınırlarını genişletmek,
• Ekonomik güç ve ganimet elde etmek,
• Siyasi nüfuzu artırmak,
• Toplumsal birlik sağlamak amacıyla gerçekleşmiştir.

6. Gelişmelerde kimler etkili olmuştur?

• Muâviye: Emevî Devleti’ni kurmuş ve fetihleri başlatmıştır.
• Yezîd: Kerbela Olayı onun döneminde yaşanmıştır.
• Târık bin Ziyad: İspanya’yı fethetmiştir.
• Ömer b. Abdülazîz: Yönetim reformları yapmış, halkın memnuniyetini artırmaya çalışmıştır.

Sayfa 210 Cevapları

Kaynakları inceleyerek Emevi Devleti’nin yönetim ve ordu yapılarına ait özellikleri aşağıda verilen tablodaki ilgili yerlere yazınız.

Yönetim Yapısının Özellikleri:

• Emevi Devleti, Muâviye tarafından saltanata dayalı yönetim sistemine geçilerek kurulmuştur.
• Halifelik, babadan oğula geçen bir sisteme dönüşmüş, Yezîd’in veliaht ilan edilmesiyle bu süreç başlamıştır.
• Hükümdarlık protokolleri oluşturulmuş, saray teşkilatı güçlendirilmiş, haciblik kurumu ihdas edilmiştir.
• Ülke, beş büyük eyalete ayrılmış, bu eyaletlere halife tarafından atanan valiler yönetici olmuştur.
• Eyalet valileri, kendilerine bağlı şehirlerin yöneticilerini belirleme yetkisine sahipti.
• İslam toplumu, Arap Müslümanlar (mevâlî olmayanlar), zimmet ehli (gayrimüslimler) ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştır.
• Mevâlî, İslam’ı kabul etmesine rağmen Arap Müslümanlarla eşit kabul edilmemiş, ekonomik ve askerî haklardan kısıtlanmıştır.

Ordu Yapısının Özellikleri:

• Ordunun ilk dönemlerinde çoğunluğu Arap askerler oluşturmuş, fetihler ilerledikçe farklı milletlerden asker alınmaya başlanmıştır.
• Mevâlî askerler, Arap askerlere göre daha düşük maaş alarak ikinci sınıf konumda tutulmuştur.
• Ordu; merkezî kuvvetler, sağ ve sol cenah birlikleri, öncü ve artçı birliklerden oluşmaktaydı.
• Önceki birlikler süvari birlikleriyken, sonradan piyade birlikleri de orduya dahil edilmiştir.
• Bizans gemilerine benzeyen savaş gemileri yapılmış, deniz kuvvetleri oluşturulmuştur.
• İstanbul kuşatmaları sırasında, Bizans’ın Grek ateşi gibi savaş teknolojileriyle mücadele edilmiştir.

Sayfa 211 Cevapları

Tablodaki bilgileri inceleyerek aşağıda boş bırakılan alana Abbasi Devleti’nin siyasi ve askerî gelişmelerini gösteren bir tarih şeridi hazırlayınız. Bu gelişmeleri kısaca açıklayınız.

Abbasi Devleti – Siyasi ve Askerî Gelişmeler (Tarih Şeridi)

750: Abbasi Devleti, Emeviler’in yıkılmasıyla birlikte Ebû’l Abbas Seffâh tarafından kuruldu. Başkent Kûfe oldu.
751: Talas Savaşı'nda Abbasiler, Çin ordusunu mağlup etti. Bu zaferle birlikte Türklerin İslamiyet'e geçiş süreci hızlandı. Çin Orta Asya’daki etkisini kaybetti.
754–775: Halife Ebu Cafer el-Mansur döneminde Bağdat şehri kuruldu ve başkent yapıldı. Bağdat, kısa sürede ilim ve kültür merkezi haline geldi.
786–809: Harun Reşid döneminde Abbasi Devleti, en parlak dönemini yaşadı. Bilim, sanat ve kültürel faaliyetler desteklendi. Bizans’a karşı askerî tedbirler alındı.
833: Halife Mu’tasım, Türklerden oluşan ilk ordu birliklerini kurdu. Bu dönemden itibaren Türkler Abbasi ordusunda etkin olmaya başladı.
836: Türk askerleri için Samarra şehri inşa edildi. Şehir askerî merkez haline getirildi.
900’ler: Abbasi Devleti'nin merkezi otoritesi zayıfladı. Devletin egemenliği sadece Bağdat ve çevresiyle sınırlı kaldı.
1258: Moğollar Bağdat’ı ele geçirdi ve Abbasi Devleti resmen sona erdi.

Sayfa 212 Cevapları

Kaynakları inceleyerek Abbasi Devleti’nin yönetim ve ordu yapılarına ait özellikleri aşağıda verilen tablodaki ilgili yerlere yazınız.

Abbâsî Devleti

Yönetim Yapısının Özellikleri

• Merkezî yönetim anlayışı benimsenmiştir; devletin en üst noktasında halife bulunuyordu.
• Halifeler yalnızca siyasi lider değil, Allah’ın yeryüzündeki temsilcileri olarak görülürdü.
• Halifelik babadan oğula geçen veraset sistemi hâline gelmiştir.
• Emevîlere kıyasla Mevâlî (Arap olmayan Müslümanlar) sistemde daha fazla görev almıştır.
• Devlet yönetiminde, vezirlik ve bürokrasi gelişmiş, bu sistem Sasani etkisiyle şekillenmiştir.
• Vezir, halifenin vekili olup devletin yürütme işlerinden sorumluydu.
• Abbâsîler, siyasi ve idarî birimleri vilayet sistemiyle yönetmiş ve valiler görevlendirmiştir.

Ordu Yapısının Özellikleri

• Ordu düzenli ve daimi birliklerden oluşmaktaydı; maaşlar devlet bütçesinden karşılanırdı.
• Abbâsî ordusu çok sayıda farklı birlikten oluşur: Muhafız birliği, vilayet birlikleri, saray birlikleri vb.
• Türkler, Abbâsî ordusunda etkin roller üstlenmiş; bu durum ordu sistemini güçlendirmiştir.
• Kullanılan silahlar: kılıç, ok, yay, hançer, mızrak, topuz, balta, zırh, kalkan vb.
• Kara kuvvetlerinin yanı sıra deniz kuvvetleri de geliştirilmiş, büyük tersanelerde Bizans tipi gemiler yapılmıştır.