10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 142-143-144-145 Cevapları Meb Yayınları

Hazırlık Soru ve Cevapları

Soru: Kültürel, dinî ve sosyal hayattaki değişimler edebiyata nasıl yansır? Tartışınız.

Kısa Cevap: Kültürel, dinî ve sosyal değişimler edebiyatın konularını, dilini ve üslubunu şekillendirir. Edebiyat, toplumun aynasıdır ve bu değişimlerle birlikte evrilir.

Detaylı Cevap: Toplumun kültürel, dinî ve sosyal hayatta yaşadığı her türlü değişim, edebiyata doğrudan yansır. Edebiyat, bireylerin duygu, düşünce ve yaşantılarını yansıtan bir sanat dalıdır. Bu nedenle toplumsal dönüşümler edebiyatta hem tema hem de üslup olarak kendini gösterir.

Metni Anlama ve Çözümleme Sorular Ve Cevaplar

Soru 1: Metinden alınan aşağıdaki cümlede altı çizili kelimenin yerine, verilen kelimelerden hangisi getirilebilir? Seçtiğiniz kelime, cümlenin anlamında değişikliğe sebep olur mu? Neden?

• Cümle: "Bizim dünyamızda böyle bir kişiyle böyle sözler yok."
• Verilen Kelimeler: dünya, ülke

Cevap: "Dünya" kelimesi cümlede soyut bir kavram olarak kullanılmıştır. Ancak yerine "ülke" getirildiğinde cümlenin anlamı daralarak yalnızca coğrafi bir bölge ifade eder. Bu değişiklik cümlenin anlamında önemli bir daralma yaratır.

Soru 2: Satuk Buğra Han Destanı Türk tarihinin hangi dönemi yansıtır? Gerçekçiliğini açıklayınız.

Cevap: Satuk Buğra Han Destanı, Karahanlılar dönemine aittir. Gerçekçiliği ise, Karahanlıların İslamiyet'i kabul sürecini anlatması ve Türklerin bu süreçteki siyasi ve sosyal değişimlerini yansıtmasıdır. Bu, destanın tarihi gerçeklerle bağlantısını güçlendirmektedir.

Soru 3: Okuduğunuz metni Türkçeye şöyle anlatır:

“Satuk Buğra Han, Hızır’ı İslamiyet’e davet eder. Hızır, sorduğu sorulardan sonra İslamiyet’i kabul etmeye karar verir. Hızır ava gider. Av esnasında Satuk Buğra Han’la karşılaşır. İslamiyet’in bütün inceliklerini Satuk Buğra Han’dan öğrenir.”
Türkay, metnin olay örgüsünü anlatırken hata yapmıştır. Hataları düzelterek metnin olay örgüsünü yeniden yazınız.

Düzeltme:
Hızır, Satuk Buğra Han’ı İslamiyet’e davet eder ve İslamiyet hakkında bilgi verir. Satuk Buğra Han, Hızır’la karşılaştıktan sonra İslamiyet’i kabul eder. Bu süreçte İslam’ın öğretilerini öğrenir ve benimser.

Soru 4: Satuk Buğra Han Destanı'ndaki ana kahramanlar kimlerdir? Bu kahramanların özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunun.

• Satuk Buğra Han: Cesur, adaletli, liderlik vasıflarına sahip ve halkını İslamiyet'e davet eden bir kahramandır.
• Hızır: Destanda Satuk Buğra Han’a rehberlik eder, ona yol gösterir ve doğru kararlar almasını sağlar.
  Bu kahramanlar, dönemin ahlaki ve dini değerlerini temsil eden figürlerdir.

Soru 5: Metinde olay nerede ve ne zaman geçmektedir? Mekân ve zaman özelliklerini metin türüyle ilişkilendiriniz.

Cevap: Olay, Karahanlılar Devleti’nin hüküm sürdüğü Orta Asya coğrafyasında geçmektedir. Zaman ise belirsizdir ancak olaylar İslamiyet’in kabulünden sonraki döneme işaret eder. Zaman ve mekan, destanın mitolojik ve tarihi bir nitelik taşımasına olanak sağlar.

Soru 5 - Satuk Buğra Han Destanı’ndan millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeler hakkında tespitlerde bulununuz. Tespitlerinizi söyleyiniz.

Cevap: Satuk Buğra Han Destanı’nda millî değerler, Türk kimliği ve birlik duygusu; manevi değerler, İslamiyet’in kabulü ve adalet; evrensel değerler, barış ve hoşgörü olarak öne çıkar. Sosyal ögeler, toplum yapısı ve aile bağlarını; siyasi ögeler, liderlik ve bağımsızlık mücadelesini; tarihî ögeler, Karahanlılar dönemini; mitolojik ögeler ise Hızır gibi doğaüstü figürleri içerir.

Soru 6: Satuk Buğra Han Destanı’ndaki milli, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihi ve mitolojik öğeleri belirtiniz.

• Milli Değerler: Türklerin birlik ve beraberlik ruhu.
• Manevi Değerler: İslamiyet’e olan inanç ve bağlılık.
• Evrensel Değerler: Adalet, iyilik ve doğruluk.
• Sosyal Öğeler: Halkın günlük yaşantısı ve ahlaki değerleri.
• Siyasi Öğeler: Karahanlıların İslamiyet'i benimsemesi.
• Mitolojik Öğeler: Hızır ve kutsal öğeler.

Soru 7: Satuk Buğra Han Destanı ile Oğuz Kağan Destanı'nı aşağıdaki tabloda verilen ifadelerle karşılaştırınız. Uygun alanlara (✓) işaretini koyunuz.

Soru 8: Satuk Buğra Han Destanı'nda açık ve ürkütücü ifadelerle metinden birer örnek cümle söyleyiniz.

• Açık İfade: "Ey oğul! Yama yaklaşma, inanıyorum ki bu sözler Allah’tan geldi."
• Ürkütücü İfade: "Böyle bir kişi ve bu sözler cehennemden fırlamış gibi görünmektedir."

Dil Bilgisi Cevapları

Aşağıdaki tabloda sıfat tamlaması olan cümlelerin karşısına (✓) işareti koyunuz. Sıfat tamlamalarını altını çizin.

ARAŞTIRINIZ

Manas Destanı’nı araştırınız. Araştırma sonuçlarınızdan yararlanarak Manas Destanı’nı anlatan bir pano hazırlayınız

Manas Destanı Nedir?

Manas Destanı, Kırgız Türkleri’nin milli destanı olup, dünyanın en uzun destanlarından biri olarak kabul edilir. Kırgız halkının tarihi, kültürü, dini ve sosyal hayatı hakkında bilgi veren bu eser, sözlü edebiyat geleneğiyle nesilden nesile aktarılmıştır.

Destanın Konusu

Manas Destanı, Kırgız halkının bağımsızlık mücadelesini, kahramanlıklarını ve kültürel değerlerini anlatır. Destanın baş kahramanı olan Manas, Kırgız halkını düşmanlardan koruyan, onları birleştiren liderdir. Manas’ın yiğitlikleri, dostlarıyla olan ilişkileri, ailesi ve halkı için verdiği mücadeleler destanın ana temasını oluşturur.

Manas Destanı’nın Bölümleri

Manas Destanı, üç ana bölümden oluşur:

1. Manas: Destanın ilk kısmı, Manas’ın doğumu, büyümesi ve kahramanlıklarını içerir.
2. Semetey: Manas’ın oğlu Semetey’in kahramanlıklarını konu alır.
3. Seytek: Semetey’in oğlu Seytek’in mücadelelerini anlatır.

Manas Destanı’nın Özellikleri

• Kültürel ve Tarihî Değerler: Kırgız halkının gelenekleri, dini inançları ve savaşları destanda geniş yer bulur.
• Sözlü Gelenek: Nesilden nesile aktarılan destan, yazıya daha sonra geçirilmiştir.
• Olağanüstülük: Manas ve arkadaşlarının doğaüstü güçlere sahip olmaları, olayların mitolojik boyutunu güçlendirir.
• Bağımsızlık Teması: Kırgız halkının özgürlük mücadelesi, destanın temel motifidir.

Destandaki Ana Karakterler

1. Manas: Destanın kahramanı, lider, adil ve cesur bir savaşçı.
2. Kanıkey: Manas’ın eşi, bilge ve fedakâr bir kadın.
3. Bakay: Manas’ın akıl hocası, bilgeliğiyle tanınır.
4. Kökçö: Destanın önemli düşman karakterlerinden biri.

Manas Destanı’nın Önemi

• Edebiyat: Türk ve dünya edebiyatının en önemli destanlarından biridir.
• Kültür: Kırgız halkının kimliğini ve tarihini yansıtır.
• Ulusal Bağımsızlık: Halkın özgürlük mücadelesini simgeler.

Pano İçeriği

Başlık: Manas Destanı – Kırgız Türkleri’nin Bağımsızlık Sembolü

Alt Başlıklar:

• Manas Destanı’nın Konusu
• Ana Karakterler
• Bölümleri
• Kültürel ve Tarihî Önemi

Görseller:

• Manas’ın savaş sahnesi
• Kırgız coğrafyasını gösteren bir harita
• Destandan alıntılar ve karakter tasvirleri

Bilgi Kutuları:

• "Manas Destanı, dünyanın en uzun destanıdır."
• "Destanda 500 binden fazla mısra bulunmaktadır."

Arka Plan Renkleri: Türk bayrağını simgeleyen kırmızı ve beyaz tonlar.

Sonuç

Manas Destanı, Kırgız Türkleri’nin geçmişini, kahramanlıklarını ve kültürel zenginliklerini anlatan eşsiz bir eserdir. Bu destan, sadece Kırgız halkı için değil, Türk dünyası için de önemli bir mirastır. Panoda bu bilgiler yer alarak, destanın önemi görsel ve metinlerle desteklenmiştir.