10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 150-155-156 Cevapları Beşgen Yayıncılık

Metne Hazırlık Sorular ve Cevaplar:

Soru 1: Çevrenizde “Oğuz”, “Kağan”, “Alper”, “Attila” adlarında arkadaşlarınız, tanıdıklarınız var mı? Türk tarihine eski dönemlerine ait bu isimler günümüzde de niçin kullanılmaktadır? Düşüncelerinizi belirtiniz.

Cevap: Günümüzde bu isimler, Türk tarihine olan bağlılık ve geçmişteki güçlü Türk liderlerinin mirasını yaşatma amacıyla kullanılmaktadır. Oğuz, Kağan, Alper ve Attila gibi isimler, milletin geçmişine duyduğu saygıyı ve geleneksel değerlerin nesilden nesile aktarılmasını simgeler.

Soru 2: Bazı milletlerin doğal destanları varken bazılarının olmamasının sebepleri sizce nelerdir?

Cevap: Bazı milletlerin doğal destanlara sahip olmasının sebepleri arasında güçlü bir sözlü anlatım geleneğinin olması, tarih boyunca önemli olaylara ve kahramanlara sahip olmaları ve bu olayların nesilden nesile aktarılması sayılabilir. Diğer yandan, sözlü kültürün güçlü olmadığı veya yazılı kültüre daha erken geçiş yapan milletlerde bu tür destanlar oluşmamış olabilir.

Metni Anlama ve Çözümleme - Oğuz Kağan Destanı

1. Okuduğunuz destandan alınan “dile gelmek”, “başa gelmek” kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

Dile Gelmek

• Tahminim: Konuşmaya başlamak.
• TDK Sözlük: Konuşma kudreti olmayan varlığın konuşması, dillenmek.

Başa Gelmek

• Tahminim: Bir olayla karşılaşmak, özellikle kötü bir durum yaşamak.
• TDK Sözlük: İstenmeyen bir olayla karşı karşıya kalmak.

2. Okuduğunuz destanda ahengi sağlayan unsurları tespit ediniz. Bu öğelerin destana katkısını söyleyiniz.

Cevap: Destanda ahengi sağlayan unsurlar arasında kafiye, redif, tekrarlar ve coşkulu anlatım bulunur. Bu unsurlar destanın akılda kalıcılığını artırır, nesiller boyu sözlü olarak aktarılmasını kolaylaştırır ve dinleyiciyi etkiler.

3. Destandan alınan aşağıdaki mısraların kafiyelerini ve kafiye düzenini tespit ediniz. Bu mısralar, kafiye düzeni bakımından divan edebiyatının hangi nazım biçimini hatırlattı?

Mısralar: “Altından bir yay gördü, uyur iken uykuda,
Yayın bulunuyordu, üç gümüşten oku da.
Ta doğudan batıya, altın yay uzanmıştı.
Üç gümüş ok kuzeye, sanki kanatlanmıştı.”

Kafiye Düzeni:

1. ve 2. dizeler: "da" (tam kafiye)
2. ve 4. dizeler: "-mıştı" (redif), "an" (tam kafiye)

• Kafiye Düzeni Türü: aa-bb
• Divan Edebiyatı Nazım Biçimi: Bu mısralar, divan edebiyatındaki mesnevi nazım biçimini hatırlatır.

4. Okuduğunuz destan hangi bakış açısıyla yazılmıştır? Açıklayınız.

Cevap: Oğuz Kağan Destanı, ilahi bakış açısıyla yazılmıştır. Bu bakış açısında anlatıcı her şeyi bilir, olayların sonucunu ve kahramanların düşüncelerini okuyuculara aktarır.

5. Oğuz Kağan Destanı’nda zaman ve mekân var mıdır? Açıklayınız.

Cevap: Destanda zaman ve mekân detaylı olarak belirtilmez. Ancak genel olarak Oğuz Kağan’ın yaşadığı dönem Orta Asya ve bozkır yaşamını yansıtan geniş coğrafi alanlar olarak tanımlanır.

6. Okuduğunuz metinde hangi kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir? Bu özellikler olayların akışını nasıl etkilemiştir?

Cevap: Oğuz Kağan ve gök kurt olağanüstü özelliklere sahiptir. Oğuz Kağan’ın cesareti ve doğaüstü güçleri, olayların hızlı ilerlemesine katkı sağlamıştır. Gök kurt ise Oğuz Kağan’a rehberlik ederek zaferler kazanmasına yardımcı olmuştur.

7. Oğuz Kağan Destanı’nın olay örgüsünü tespit ediniz.

1. Oğuz Kağan’ın doğumu.
2. Büyümesi ve olağanüstü yeteneklerinin ortaya çıkışı.
3. Düşmanlarını yenmesi.
4. Yeni topraklar fethetmesi.
5. Dünya hâkimiyeti hedefiyle oğullarına nasihat vermesi.

8. Olayların anlatımında kronolojik bir sıra izlenmiş midir? Niçin?

Cevap: Evet, kronolojik bir sıra izlenmiştir. Oğuz Kağan’ın doğumundan başlayarak kahramanlıkları ve oğullarına verdiği nasihatler düzenli bir şekilde aktarılmıştır.

9. Metindeki temel çatışmanın ne olduğunu tespit ediniz.

Cevap: Temel çatışma, Oğuz Kağan ile düşmanları arasındaki mücadeledir. Oğuz Kağan düşmanlarını yenerek liderliğini kanıtlar.

10. Temel çatışmayı besleyen karşılaşma ve karşıtlıklar nelerdir?

• Oğuz Kağan’ın olağanüstü güçleriyle düşmanların sıradanlığı.
• Işığın temsil ettiği iyilikle karanlığın temsil ettiği kötülük arasındaki karşıtlık.

11. Okuduğunuz metinden yola çıkarak destanın ortaya çıktığı dönemin inanç dünyası, kültür ve sanat ortamı hakkında değerlendirme yapınız.

Cevap: Destan, Türklerin Gök Tanrı inancını, doğaya ve hayvanlara duydukları saygıyı yansıtır. Sanat olarak ise destanlar, sözlü kültürün bir parçası olarak coşkulu bir anlatım ve müzikle desteklenir.

12. Oğuz Kağan Destanı’ndaki diyalogların anlatıma katkısı nedir? Açıklayınız.

Cevap: Diyaloglar, karakterlerin kişiliklerini ve düşüncelerini ortaya koyar. Ayrıca destanın akıcılığını ve etkileyiciliğini artırır.

13. Oğuz Kağan Destanı’nda görülen tipleri bulunuz.

• Oğuz Kağan: Kahraman tipi.
• Gök Kurt: Rehber tipi.
• Düşmanlar: Düzene karşı çıkan tipler.
• Oğullar: İdeal varisler.

14. Metinde Türk destan motiflerinden hangileri kullanılmıştır?

Cevap: Kurt, ışık, rüya, ok ve yay gibi motifler kullanılmıştır.

15. Oğuz Kağan’ın kurultay toplantısını günümüz demokrasisiyle karşılaştırırsanız neler söylersiniz?

Cevap: Oğuz Kağan’ın kurultayı, halkın fikirlerinin alındığı bir sistem olarak demokrasiye benzerlik gösterir.

16. Oğuz Kağan’ın evlatlarına verdiği öğütle Atatürk’ün Türk gençlerine verdiği öğüdü karşılaştırınız.

Cevap: Oğuz Kağan, cesur ve savaşçı bir ruha vurgu yaparken Atatürk, barışçıl, bilimsel ve ilerici bir nesil hedeflemiştir. İkisi de vatan sevgisini temel alır.

17. Bu destan metninden Türklerin İslamiyet öncesi dinî inanışlarının özelliklerine örnekler veriniz.

Cevap: Gök Tanrı inancı, kutsal ışık ve hayvanlarla olan bağlar İslamiyet öncesi döneme ait inançların temel unsurlarıdır.

18. Türklerin çok sayıda doğal destana sahip olmaları ile Türk tarihi arasında bir ilişki kurarsanız neler söylersiniz?

Cevap: Türklerin doğal destanlarının zenginliği, köklü bir tarihe sahip olmalarının göstergesidir. Bu destanlar, göçler, savaşlar ve mücadelelerle dolu geçmişlerini yansıtır.

19. Oğuz Kağan’ın okuduğunuz metinde ulaşabildiğiniz tutum ve davranışlarını tabloya işaretleyiniz.

Cevap: Oğuz Kağan'ın tutum ve davranışları arasında şunlar yer almaktadır:

• Adil olma
• Alçak gönüllü olma
• Doğru sözlü olma
• Güvenilir olma
• Öz güven sahibi olma
• Sözünde durma
• Vefalı olma
• Aile birliğine önem verme
• Davranışlarının sorumluluğunu alabilme
• Eşit davranma
• İş birliği yapma
• Azimli olma
• Toplumu önemseme
• Yardımlaşma

Sınıf Dışı Etkinlik

Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden destanın bir milletin geleceğini şekillendirmesine yönelik çıkarımda bulununuz. Düşüncelerinizi aşağıda belirtilen yere yazınız.

Cevap: Oğuz Kağan Destanı, Türk milletinin liderlik ve devlet yönetimi anlayışını şekillendirir. Nesillere aktarılan değerlerle toplumun kültürel kimliğini korur.