10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 163-166-167-168-169-173 Cevapları Beşgen Yayıncılık

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 163

Soru: Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen fotoğrafları genel ağdan temin ederek etkileşimli tahta üzerinden sınıfınızda yorumlayınız.

Cevap: Etkileyici bir Kurtuluş Savaşı fotoğrafında, Türk askerleri kararlı duruşları ve fedakârlıklarıyla dikkat çekmektedir. Fotoğraf, bir cephe sahnesini yansıtırken, arka planda savaşın yıkıcı etkilerini gösteren dumanlar ve patlamalar bulunuyor. Askerlerin yorgun fakat umut dolu bakışları, bağımsızlık mücadelesinin ne kadar zor ama aynı zamanda kutsal bir görev olduğunu ifade ediyor. Bu görüntü, Türk milletinin birlik ve dayanışma ruhunu, vatan sevgisini ve bağımsızlık için verdiği mücadeleyi güçlü bir şekilde hissettiriyor. Fotoğraf, hem tarihi bir belge hem de milli duyguları pekiştiren bir sembol niteliğindedir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 166

Soru 1: Okuduğunuz yapma destanın temasını, konusunu ve iletisini yazınız.

• Tema: Kurtuluş Savaşı’ndaki kahramanlık ve bağımsızlık mücadelesi
• Konu: Türk ordusunun İzmir’e zaferle girişi ve bu süreçte yaşanan duygusal anlar
• İleti: Vatan savunmasında azim, fedakârlık ve bağımsızlık ruhu her dönemde değerini korur.

Soru 2: Söyleyicinin bu metinde vermek istediği ileti günümüzde de geçerliliğini korumakta mıdır?

Cevap: Evet, metinde vurgulanan vatan sevgisi, birlik ve bağımsızlık mücadelesi temaları günümüzde de önemini korumaktadır. Her toplum için bu değerler süreklilik arz eder.

Soru 3: Şayak kalpaklı adam dizelerinde geçen kişinin ruh durumu hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Cevap: Şayak kalpaklı adamın umut dolu, kararlı ve inançlı bir ruh hali vardır. Belirsizliklere rağmen gelecekteki güzel günlere olan inancı, ona cesaret ve direnç kazandırır.

Soru 4: Okuduğunuz metinde teşbihe (benzetme) örnekler bulunuz. Bu söz sanatının metne katkısını açıklayınız.

Benzetme örnekleri:

• “Uzak Asya’dan Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim.”
• “Sarışın bir kurda benziyordu.”

Bu benzetmeler, anlatımı zenginleştirir ve okuyucunun zihninde daha etkili bir imge yaratır.

Soru 5: Anadolu’yu neden ipek halı, cennet ve cehennemle ilişkilendirmiştir?

Cevap: Söyleyici, Anadolu’nun zenginliklerini ve güzelliklerini “ipek halı” ve “cennet” ile, zorluklarını ise “cehennem” ile ifade ederek bu toprakların her yönünü yansıtmaktadır.

Soru 6: Metni doğal destanlarla karşılaştırıp benzerlik ve farklılıklarını yazınız.

• Benzerlikler: Her ikisi de kahramanlık, fedakârlık ve vatan sevgisi temalarını işler.
• Farklılıklar: Doğal destanlar anonimdir, yapma destanlar ise bir yazar tarafından oluşturulmuştur.

Soru 7: Olayların geçtiği mekân ve zamanın tarihsel gerçeklikteki yerini değerlendiriniz.

Cevap: Mekân (Kocatepe) ve zaman (26 Ağustos), Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlandığı kritik bir süreci yansıtarak tarihi gerçeklikle örtüşmektedir.

Soru 8: Metinden millî ve manevi değerlerimizle ilgili çıkarımlar yapınız.

Cevap: Vatan sevgisi, kahramanlık, fedakârlık, birlik ve beraberlik gibi değerler metinde ön plandadır. Bu değerler, Kurtuluş Savaşı’nın ruhunu yansıtır.

Soru 9: Metindeki ahengi sağlayan unsurları belirtiniz.

Cevap: Metindeki ritmik söyleyiş, tekrarlar ve anlamla bütünleşen ifadeler ahenk sağlar.

Soru 10: Mekân ve zaman unsurlarının metne katkısını açıklayınız.

Cevap: Mekân ve zaman unsurları, destanın tarihsel değerini güçlendirerek kahramanlık temasını pekiştirir.

Soru 11: Metinde sizi etkileyen dizeleri seçip yorumlayınız.

Cevap: “Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar çıplak.” dizeleri, Kurtuluş Savaşı’nın zorluğunu ve kahramanların fedakârlığını etkileyici bir şekilde yansıtır.

Soru 12: Metni diğer destanlarla tür, biçim ve içerik açısından karşılaştırınız.

Cevap: Bu metin, doğal destanlardan farklı olarak olağanüstü olaylara yer vermez. Ancak kahramanlık ve ulusal değerler her iki türde de vurgulanır.

Soru 13: Kurtuluş Savaşı’nı konu alan sanatçı neden şiir türünü tercih etmiştir?

Cevap: Şiir, duyguları yoğun ve etkileyici bir şekilde aktardığı için seçilmiştir. Ayrıca şiir, okuyucunun belleğinde daha kalıcıdır.

Soru 14: Bir yapma destan yazmak isteseydiniz hangi konuyu seçerdiniz?

Cevap: Çağımızın çevre sorunlarını ele alırdım. Çünkü bu konu, günümüzün en acil ve evrensel meselelerinden biridir.

Soru 15: Yapma destanların toplumsal yaşama katkılarını açıklayınız.

Cevap: Yapma destanlar, toplumsal hafızayı canlı tutar, ulusal değerleri pekiştirir ve bireylerde vatan sevgisini güçlendirir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 167

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerde büyük harflerin kullanım gerekçelerini ilgili yere yazınız.

• Zeus Baba bunu bize göstermesin.
  Gerekçe: Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.

• İsterse daha uzak olsun yerin Euboia Adası’ndan.
  Gerekçe: Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve tür bildiren ikinci isimler (ada, dağ, deniz vb.) büyük harfle başlar.

• Dörtnala gelip Uzak Asya’dan Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim.
  Gerekçe: Yer adları büyük harfle başlar.

Soru 2: Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin niçin ayrı ve bitişik yazıldıklarını ilgili boşluğa yazınız.

• a. bir karıştırdı denizi, bir allak bullak etti ki, anlatamam.
  Gerekçe: İkilemeler ayrı yazılır.

• b. inledim inim inim, bırakmadı salın üstünde beni dalga.
  Gerekçe: İkilemeler ayrı yazılır.

• c. bir kasırga darmadağın etti salı.
  Gerekçe: Pekiştirmeli sözler bitişik yazılır.

• ç. Gittim yalvardım ona, ağırbaşlı dinledi beni.
  Gerekçe: Mecaz anlam kazanmış bazı sıfatlar bitişik yazılır.

• d. yoksa hiçbir Phaiak alıkoymaz seni zorla.
  Gerekçe: Anlamca kaynaşmış bazı fiiller bitişik yazılır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 168

Soru 3: Aşağıdaki dizelerde ve cümlede yazımı yanlış olan kelimeleri bulunuz. Bulduğunuz kelimelerin altını çiziniz.

• a. Hatta ilâve ederler, Everest tepesi bir çok dağların en yüksek tepesidir.
  Yanlış: bir çok
  Doğru: birçok

• b. Oğuz Kağan bir yerde, Tanrıya yalvarırken:
  Yanlış: Tanrıya
  Doğru: Tanrı’ya

• c. Çok güzel bir kızdı bu, sanki Kutup yıldızı!
  Yanlış: yıldızı
  Doğru: Yıldızı (özel isim olduğu için büyük harfle başlamalı)

• d. Öyle güzel bir kız ki, gülse çok güle durur!
  Yanlış: güle durur
  Doğru: güler durur

• e. Gök tüyü gök yelesi, yolveren izci gibi!
  Yanlış: yolveren
  Doğru: yol veren

• f. Kocatepe’den Afyon ovasına atlıyacaktı.
  Yanlış: atlıyacaktı
  Doğru: atlayacaktı

• g. ağlıya ağlıya, Güneyden Kuzeye, Doğudan Batıya…
  Yanlış: ağlıya ağlıya
  Doğru: ağlaya ağlaya

Soru 4: Aşağıdaki dize ve cümlelerde dilin standart dışı kullanımına örnekler gösteriniz. Bu durumun gerekçesini belirtiniz.

• a. Sonunda döğüşmekten yorgun düşerler.
  Gerekçe: Standart dışı yazım. Doğru: dövüşmekten

• b. Kıpkızıl ağıziyle, ateş gibiydi benzi.
  Gerekçe: Standart dışı yazım. Doğru: ağzıyla

• c. Kırk dakka sonra şafak sökecek.
  Gerekçe: Standart dışı yazım. Doğru: dakika

Soru 5: Aşağıdaki cümlelerde ve dizede düzeltme işaretinin yanlış kullanıldığı kelimeleri tespit ediniz.

• a. Malatya serverleri bu haberi işitip “Gazaya hazır olun!” diyerek tellâl çıkardılar.
  Yanlış: tellâl
  Doğru: tellal

• b. Ne olaydı da bu lâinleri bu zayıf kuluna lutf edip…
  Yanlış: lâin
  Doğru: lain

• c. Kâfir askerinin gözcüleri göründü!
  (Düzeltme işareti doğru kullanılmıştır.)

• ç. “Yârenler! Bir an ferahlayın, görün ben neylerim” dedi.
  (Düzeltme işareti doğru kullanılmıştır.)

• d. Hemen o anda şiddetli bir rüzgâr çıktı.
  (Düzeltme işareti doğru kullanılmıştır.)

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 169

Soru 6: Aşağıdaki cümlelerde yanlış kullanılan noktalama işaretlerini tespit ediniz.

• a. Müslümanlar zor durumda kalınca Battal yüzünü göğe döndürerek: “Ey Allah’ım! Bu cenge ben sebep oldum, beni mahcup etme!” dedi.
  Yanlış: (Noktalama doğru kullanılmıştır.)

• b. Derler ki, dünyada dümdüz bir ovadan yükselerek boyunu gösteren dağların en yükseği Ağrı’dır.
  Yanlış: "Derler ki" ifadesinden sonra virgül kullanılmamalıdır.
  Doğru: Derler ki dünyada dümdüz bir ovadan yükselerek boyunu gösteren dağların en yükseği Ağrı’dır.

Soru 7: Aşağıdaki dizelerde geçen sıfat tamlamalarını bulunuz.

• a. ne bir tanrı uğrar ona, ne ölümlü bir insan.
  Sıfat Tamlamaları: ölümlü bir insan, bir tanrı

• b. kapkara gecenin ortasında onuncu günü,
  Sıfat Tamlamaları: kapkara gece, onuncu gün

• c. orada Kalypso oturur, o korkunç Tanrıça, güzel belikli,
  Sıfat Tamlamaları: korkunç Tanrıça, güzel belik

• ç. orada yedi yıl kaldım zorla,
  Sıfat Tamlamaları: yedi yıl

• d. göründü on sekizinci gün toprağınızın gölgeli dağları,
  Sıfat Tamlamaları: on sekizinci gün, gölgeli dağlar

• e. Oğuz Kağan derlerdi, çok alp bir kişi vardı,
  Sıfat Tamlamaları: alp bir kişi

• f. Avlarım gergedanı, diye o yere vardı.
  Sıfat Tamlamaları: o yer

Soru 8: Aşağıdaki dizelerde geçen sıfat tamlamalarının altını çiziniz. Kullanılan sıfat tamlamalarının metinde nasıl bir işlevi olduğunu söyleyiniz.

• a. koca bir kayaya, biçimsiz bir yere attı beni,
  Sıfat Tamlamaları: koca bir kaya, biçimsiz bir yer
  İşlev: Görsel bir betimleme yaparak okuyucunun gözünde canlandırma sağlar.

• b. vardım bir ırmak ağzına, uygunca bir yere,
  Sıfat Tamlamaları: bir ırmak ağzı, uygunca bir yer
  İşlev: Mekân tasvirini detaylandırır.

• c. Varırken gün ikindiye, uyandım tatlı uykudan,
  Sıfat Tamlamaları: tatlı uyku
  İşlev: Duyusal bir anlatım sağlar.

• ç. bu kadarını ummazdım doğrusu bu genç kızdan,
  Sıfat Tamlamaları: bu genç kız
  İşlev: Karakterin özelliklerini vurgular.

• d. Kırk gün geçtikten sonra, yürür oynaşur oldu!
  Sıfat Tamlamaları: kırk gün
  İşlev: Zamanın geçişini belirginleştirir.

• e. “Bana bağlıdır artık, dünyanın her dört yanı!
  Sıfat Tamlamaları: her dört yanı
  İşlev: Mekânın genişliğini ifade eder.

Soru 9: Aşağıdaki cümlelerde yer alan bazı noktalama işaretlerinin parçadaki kullanım amaçlarını açıklayınız.

Nokta:
Görevi: Anlamca tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
Örnek: “Bugün biri Büyük Ağrı, diğeri de Küçük Ağrı olarak göğe baş çekmektedirler.”

Virgül:
Görevleri:

1. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
2. Eş görevli kelime ve kelime gruplarını ayırmak için kullanılır.
   Örnek: “Fakat dilleri hâlâ işlemektedir, birbirlerine beddua etmeye başlarlar.”

İki Nokta:
Görevi: Konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
Örnek: “Birbirlerine beddua etmeye başlarlar: ‘Allah seni öyle bir dağ etsin ki…’”

Düzeltme İşareti:
Görevi: Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için kullanılır.
Örnek: “Fakat dilleri hâlâ işlemektedir…”

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Beşgen Yayınları Sayfa 173

SÖZLÜ İLETİŞİM ÇALIŞMALARI

Konu: Kral Midas ve Altın Dokunuş Efsanesi

Sunum (Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerine Göre):

Merhaba arkadaşlar,

Bugün sizlere Kral Midas ve onun ünlü “Altın Dokunuş” efsanesinden bahsetmek istiyorum. Kral Midas, büyük bir altın tutkusu olan bir hükümdardı. Bir gün tanrılardan her dokunduğunun altına dönüşmesini diledi ve dileği kabul edildi. İlk başta bu gücüyle çok mutlu oldu; ancak kısa bir süre sonra yiyeceklerin, suyun ve hatta kızının bile altına dönüştüğünü fark etti. Bu durum Kral Midas’ı büyük bir pişmanlığa sürükledi ve sonunda tanrılara yalvararak bu gücü geri aldı.

Bu efsane bizlere açgözlülüğün zararlarını, maddi şeylerin her zaman mutluluk getirmediğini ve hayattaki en değerli şeylerin manevi anlam taşıdığını öğretmektedir. Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

Dinleme Tekniklerine Göre Değerlendirme:

• Not Alarak Dinleme: Kral Midas’ın dileği, bu dileğin sonuçları ve öğrettikleri gibi önemli noktaları not ettim.
• Empati Kurarak Dinleme: Kral Midas’ın çaresizliği ve pişmanlığı karşısında ne hissettiğini anlamaya çalıştım.
• Seçici Dinleme: Ana düşünce olan açgözlülüğün zararlarını ve efsanenin mesajını yakaladım.
• Eleştirel Dinleme: Kral Midas’ın, dileğini dilemeden önce neden sonuçlarını düşünmediğini sorguladım.

Sorularım:

1. Kral Midas, bu dileğini dilemeden önce sonuçlarını hiç düşünmüş olabilir mi?
2. Sizce, her dokunduğunun altına dönüşmesi bir nimet mi yoksa lanet mi?
3. Efsane, günümüz insanlarına nasıl bir ders vermektedir?

Sonuç:
Bu etkinlik hem sunum yapma becerilerimizi geliştirir hem de etkili dinleme tekniklerini uygulamamıza olanak sağlar. Siz de kendi seçtiğiniz bir efsane ile deneyebilirsiniz!