10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 176-177-178-179-180-181-182 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 176

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Soru 1: "Hayaller ve hayatlar" ifadesi size neleri çağrıştırmaktadır? Düşüncelerinizi söyleyiniz.

Cevap: Bu ifade bana, insanların hayallerinde kurduğu güzel ve idealize edilmiş yaşam ile gerçekte karşılaştıkları hayat koşulları arasındaki farkı çağrıştırıyor. Çoğu zaman insanlar büyük hedefler belirler ancak hayatın getirdiği zorluklar, engeller ve koşullar bu hayalleri gerçekleştirmeyi zorlaştırabilir.

Soru 2: İnsanlar renklere farklı anlamlar yükler. Siz, renklere hangi anlamları yüklersiniz? Niçin?

Cevap: Ben mavi rengini huzur ve dinginlik olarak algılarım çünkü gökyüzünü ve denizi hatırlatır. Turuncu, enerji ve canlılık hissi verir, bana motivasyon kazandırır. Kırmızı, genellikle tutku ve tehlikeyi simgelerken, yeşil doğayı ve umudu temsil eder. İnsanlar kişisel deneyimlerine göre renklere farklı anlamlar yükleyebilir.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 181

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

Soru 1: "Şimdi kendisini biraz topluyor, şakaklarında hafif bir serinlik hissediyor, dimağını ateşin bir bulutla örten buhar yavaş yavaş açılıyordu: Onun âlemi işte şu yavaş yavaş açılan beyninin içinde mai bir sema, o mai semanın içinde birçok gülümseyen ümit yıldızlarından ibaretti." cümlelerinde bilmediğiniz kelimelerin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlüğü’nden kontrol ediniz. Cümleleri sadeleştirerek aşağıdaki boşluğa yeniden yazınız.

• Dimağ → Beyin
• Mai → Mavi
• Semâ → Gökyüzü

Sadeleştirilmiş Cümle: Şimdi kendini toparlıyor, şakaklarında hafif bir serinlik hissediyor, beynini kaplayan ateşli sis yavaş yavaş dağılıyordu. Onun dünyası, işte bu yavaş yavaş açılan beyninin içinde mavi bir gökyüzü ve bu gökyüzünde parlayan umut dolu yıldızlardan ibaretti.

Soru 2: Aşağıdaki parçadan hareketle soruları cevaplayınız.

(…) bu romanın "kendi yaşayış tarzımızı, zevklerimizi âdetlerimizi yaşatmadığı" ve "yalnız ferdî tahayyül ve tehassüsleri işlediği" iddiasının pek yerinde olmadığı muhakkaktır. Edebiyât-ı Cedîde şiirinin hikâyesi olan Mâi ve Siyâh’ta idealist bir şairin iç dünyası ile birlikte, orta halli bir Türk ailesinin yaşayış tarzı, zevkleri, âdetleri ve o devrin basın hayatı gayet iyi bir şekilde tasvir edildiği gibi; Aşk-ı Memnu’da da batılı yaşayış tarzına kaymış zengin bir Türk ailesinin hayatı etraflı olarak verilmektedir.

Kenan Akyüz, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri

a) Ahmet Cemil’in edebiyat ve sanat görüşü hakkında çıkarımlarda bulununuz.

Cevap: Ahmet Cemil, Servetifünun dönemi şair ve yazarlarını temsil eden bir karakterdir. Sanatın bireysel duygulara ve hayallere hitap etmesi gerektiğine inanır. Geleneksel edebiyat anlayışını aşarak daha estetik, sanatsal ve bireysel anlatımı ön planda tutan bir edebiyat anlayışı geliştirmek ister.

b) Metinden, romanın yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel hayatını yansıtan cümleleri belirleyiniz. Bu cümlelerden hareketle dönemin sosyal ve kültürel hayatını yorumlayınız.

Cevap: Metinde “orta halli bir Türk ailesinin yaşayış tarzı, zevkleri, âdetleri” ve **“basın hayatı”**nın iyi bir şekilde tasvir edildiği belirtilmektedir. Bu cümlelerden hareketle dönemin sosyal hayatında orta sınıf ailelerin geleneklerine bağlı olduğunu, basının ise toplumsal değişimi etkileyen önemli bir güç olduğunu söyleyebiliriz.

c) Metnin temasını, yukarıdaki parçada verilen roman adlarından hareketle Servetifünun romanlarında işlenen temalarla ilişkilendiriniz.

Cevap: Servetifünun romanlarında Batılılaşma fikri, bireysel çatışmalar, hayal ve gerçek arasındaki farklar sıkça işlenir. Mâi ve Siyâh romanında da Ahmet Cemil’in hayalleri ile hayatın acı gerçekleri arasındaki çatışma bu temalarla örtüşmektedir.

Soru 3: Okuduğunuz metinden hareketle yazar, romana “Mai ve Siyah” adını niçin vermiş olabilir?

Cevap: "Mai ve Siyah" ismi, Ahmet Cemil’in hayatındaki iki zıt unsuru simgeler:

• Mai (mavi) → Hayalleri, umutları, sanat aşkını ve güzel gelecek beklentisini
• Siyah → Gerçek hayatın zorluklarını, acıları ve hayal kırıklıklarını

Yazar, bu isimle Ahmet Cemil’in umut dolu gençliğinin zamanla hayatın gerçekleri karşısında kararmasını anlatmak istemiştir.

Soru 4: Ahmet Cemil’in hayalleri gerçek olsaydı romanın olay örgüsü nasıl olurdu?

Cevap: Eğer Ahmet Cemil’in hayalleri gerçek olsaydı:

• Yazdığı eser büyük beğeni toplar ve ona büyük bir servet kazandırırdı.
• Ailesini daha iyi bir yaşama kavuştururdu.
• Lâmia ile evlenir, mutlu bir hayat sürerdi.
• Hayatı acılarla değil, sanat ve mutlulukla dolu olurdu.

Ancak bu durumda roman bir trajedi değil, bir başarı hikâyesi olurdu.

Soru 5: Okuduğunuz metindeki mekân ve zaman unsurlarıyla kahramanın ruh hâli arasında nasıl bir ilişki vardır?

Cevap: Mekân ve zaman unsurları, Ahmet Cemil’in ruh hâlini yansıtır.

• Gece vakti, loş ışıklar ve karanlık mekânlar → Onun karamsarlığını ve umutlarının yavaş yavaş yok oluşunu temsil eder.
• Tepebaşı Bahçesi ve Haliç’teki görüntüler → Düşlediği hayallerle, hayal kırıklıkları arasındaki tezatı vurgular.

Soru 6: Metinde hangi bakış açısı kullanılmıştır? Bu bakış açısının yazarın üslubunun oluşmasına ne tür bir katkısı olmuştur?

Cevap: Metinde ilahi (hakim) bakış açısı kullanılmıştır. Bu bakış açısı, yazarın:

• Karakterlerin hem iç dünyasını hem de dış dünyalarını anlatmasına
• Ahmet Cemil’in iç çatışmalarını ve hayallerini detaylı bir şekilde okuyucuya aktarmasına yardımcı olmuştur.

Soru 7: “Birden, bu siyah gecenin karşısında aklına başka gecenin hatırası geldi. Ta hulya hayatının başlangıcında, ümitlerinin incilâsı zamanında Tepebaşı Bahçesi’nde Haliç’e bakarak seyrettiği mai gece ile o bârân-ı elması tahattur etti. Gözlerinin önünde o mai gece ile bu siyah gece tekabül etti: Mai ve Siyah.”

Cevap: Bu parçada bilinç akışı anlatım tekniği kullanılmıştır. Karakterin iç dünyasında yaşadığı duygu geçişleri, kesintisiz bir şekilde verilmiştir.

Soru 8: Okuduğunuz metinde geçen en uzun cümle hangisidir? Bu cümlede kaç kelime ve kaç satır bulunmaktadır? Bu durum Servetifünun romanının hangi özelliğini yansıtır?

Cevap: Metindeki en uzun cümle 47 kelime ve 5 satırdan oluşmaktadır.
Bu durum Servetifünun edebiyatının süslü ve sanatlı anlatımını, uzun cümle yapısını ve ağır dilini yansıtmaktadır.

Soru 9: Yazar Halit Ziya Uşaklıgil’in ve roman kahramanı Ahmet Cemil’in sanat anlayışlarını karşılaştırınız.

• Halit Ziya Uşaklıgil → Sanatta bireyin iç dünyasını ve psikolojik anlatımı önemser.
• Ahmet Cemil → Sanatın bireysel duygulara hitap etmesi gerektiğine inanır.

İkisi de sanatı sanat için yapan, bireyin iç dünyasını ön plana çıkaran bir anlayışı savunmaktadır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 182

Soru 10: Okuduğunuz metinle Ahmed Midhat’ın yazdığı Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanını aşağıda verilen özellikler bakımından değerlendirerek tabloyu tamamlayınız.

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.

“Ahmet Cemil sanki bir rüyadan uyandı, etrafına baktı.”

• Anlamına göre: Olumlu cümledir.

“Cemil, niçin karanlıkta yalnız oturuyorsun?”

• Anlamına göre: Soru cümlesidir.

“Burada saatlerce böyle, yemek için aşağı inmek istemeyerek, güvertenin şu tenha halinde burada düşünmek için kalmayı tercih ederek, oturdu; fakat düşünemedi.”

• Anlamına göre: Olumsuz cümledir.

“Şimdi Ahmet Cemil altından yer kaçıyor, başından sema uçuyor, vücudu bir boşluk içinde yuvarlanmaya başlıyor zannında idi.”

• Anlamına göre: Olumlu cümledir.

Soru 2: Aşağıdaki metinde kullanılan (!) işareti ile (!..) işaretinin kullanım amaçları arasındaki farklılığı söyleyiniz.

Metin: "Ah! Biçare hırpalanmış, ezilmiş hayat!.. Mai bir gece ile siyah bir gece arasında geçen şu nasipsiz, bahtsız ömür!.. Bir bârân-ı elmas altında inkişaf ederek şimdi bir bârân-ı dürr-i siyahın altında gömülen o emel çiçekleri!..”

• (!) işareti heyecan, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirtmek için kullanılır.
• (!..) işareti ise ünlem ile üç nokta işaretinin birleşimidir. Bu işaret, duygu yoğunluğunun daha fazla olduğunu ve cümlenin devam edebileceğini ifade eder.

Soru: Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Şıpsevdi romanını okuyunuz. Roman hakkındaki değerlendirmelerinizi sözlü olarak paylaşınız.

Cevap: Şıpsevdi, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın toplumsal eleştirilerle dolu bir romanıdır. Romanın ana karakteri Meftun, Batı kültürünü yanlış anlayarak yüzeysel bir şekilde taklit etmeye çalışan biridir. Bu yüzden hem komik hem de trajik olaylar yaşar.

Roman, yanlış Batılılaşma eleştirisini işlerken mizahi bir dille toplumsal değişimi sorgular. Gürpınar, romanda halkın anlayacağı sade ve akıcı bir üslup kullanarak Batılılaşmanın yanlış anlaşılmasını eleştirmiştir.

Soru: Servet-i Fünûn dergisi bir döneme ad olmuş ve Türk edebiyatını etkilemiştir. Türk edebiyatına yön veren uzun soluklu dergiler hakkında bir araştırma yapınız. Bu dergilerin Türk edebiyatına kazandırdığı yazar ve şairler hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Servet-i Fünûn dergisi, 1891’de yayımlanmaya başlamış ve Tanzimat sonrası Türk edebiyatına büyük etki etmiştir. Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Cenap Şahabettin gibi önemli isimleri edebiyata kazandırmıştır.
• Varlık dergisi, 1933’te çıkmış ve Nazım Hikmet, Orhan Veli, Sabahattin Ali gibi şair ve yazarları desteklemiştir.
• Mavi dergisi ise 1950’lerde çıkmış ve Atilla İlhan’ı ön plana çıkarmıştır.

Bu dergiler, edebiyatta yeni akımları ve yazarları tanıtarak Türk edebiyatına yön vermiştir.