5. Sınıf Sosyal Bilgiler 2. Ders Kitabı Sayfa 24-25-26-27-28-29 Cevapları Meb Yayınları

Etkin Vatandaşın Özellikleri – Sayfa 24

Örnek Olayların Özeti

Örnek Olay 1: Bir çalışma masası yaptırmak isteyen kişi, iki farklı marangoz arasında seçim yapacaktır. Marangoz Lüfti Bey, tasarımlarını ölçümler yaparak ve planlı bir şekilde üretirken, diğer marangoz Emre Bey ölçümsüz ve göz kararıyla masa yapmaktadır.

1- Masamızı hangi marangoza yaptırırız?
Cevap: Lüfti Bey’e yaptırırım çünkü işini planlı ve ölçümlü yaparak daha kaliteli bir masa üretir.

2- Hangi marangoz etkin bir zanaatkâr olarak nitelendirilebilir? Sebebini söyleyiniz.
Cevap: Lüfti Bey etkin bir zanaatkâr olarak nitelendirilebilir çünkü işini detaylı hesaplamalar yaparak ve planlı bir şekilde gerçekleştirir.

Örnek Olay 2: Kerem ve Çağan bisiklet kullanmayı seven iki arkadaştır. Kerem bisiklet sürmede çok iyi olmasına rağmen kask takmayı ihmal eder. Çağan ise bisiklet sürerken kask takmakta ve bisiklet yolunu kullanmaya özen göstermektedir.

1- Kerem ve Çağan’dan hangisinin etkin bir bisiklet kullanıcısı olduğu söylenebilir? Tartışınız.
Cevap: Çağan etkin bir bisiklet kullanıcısıdır çünkü güvenlik kurallarına uyarak kask takmakta ve bisiklet yolunu kullanmaktadır.

2- Vatandaş, bir devletin yasalarla belirlenmiş hak ve sorumluluklara sahip olan üyesidir. "Etkin vatandaş" kavramını nasıl tanımlarsınız? Sizce kimlere etkin vatandaş denir? Örnekler veriniz.
Cevap: Etkin vatandaş, hak ve sorumluluklarını bilen, kurallara uyan ve topluma fayda sağlayan kişidir. Örneğin, seçimlere katılan, çevresini temiz tutan ve trafik kurallarına uyan bireyler etkin vatandaş olarak tanımlanabilir.

Sayfa 25 – Etkin Vatandaşlık ve Sorumluluklarımız

Etkin vatandaşlar, hak ve sorumluluklarını bilen, toplumsal sorunlara duyarlı bireylerdir. Aşağıda üç farklı durum verilmiş ve bu durumlara karşı etkin bir vatandaşın nasıl davranması gerektiği incelenmiştir.

Örnek 1: Kantin Çalışanlarının Eldiven Kullanmaması

Durum: Suna, okul kantinindeki çalışanların hijyen kurallarına uymadığını, eldiven kullanmadan yiyecekleri hazırladığını fark etmiştir.

Etkin Vatandaş Davranışı:

• Öncelikle okul yönetimine durumu bildirerek hijyen kurallarına uyulmasını talep eder.
• Arkadaşlarını da bilgilendirerek sağlıklı bir ortam oluşturulması için farkındalık yaratır.
• Gerekirse okul meclisine veya ilgili yetkililere konuyu aktararak çözüm bulunmasını sağlar.

Örnek 2: Bozuk Ürün Satın Alınması

Durum: Sedat’ın babası, internetten sipariş verdiği elektrikli süpürgenin bozuk geldiğini fark etmiştir.

Etkin Vatandaş Davranışı:

• İlk olarak ürünün garanti belgesini ve iade koşullarını kontrol eder.
• Firmayla iletişime geçerek ürünü iade veya değiştirme talebinde bulunur.
• Eğer firma olumsuz bir yanıt verirse, Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurarak yasal haklarını korur.
• Çevresindeki insanları bilinçlendirerek güvenilir alışveriş konusunda bilgilendirir.

Örnek 3: Tarihi Çeşmenin Hasar Görmesi

Durum: Melike, mahallesindeki tarihi bir çeşmenin zarar gördüğünü ve kullanılmaz hale geldiğini fark etmiştir.

Etkin Vatandaş Davranışı:

• İlk olarak belediye veya ilgili kamu kurumlarına durumu bildirir.
• Yetkililere yazılı bir dilekçe yazarak onarım talep eder.
• Çevresindeki insanları bu konuda bilinçlendirerek destek toplamaya çalışır.
• Tarihi eserlerin korunması gerektiğine dair farkındalık oluşturur.

Sonuç: Bu üç örnekte de etkin bir vatandaşın sorumluluk sahibi, duyarlı ve çözüm odaklı olduğu görülmektedir. Etkin vatandaşlar, sadece kendi haklarını değil, toplumun genel çıkarlarını da korumaya çalışır. Bu tür davranışlar, daha bilinçli ve yaşanabilir bir toplum oluşturmanın temelidir.

Etkinlik Özeti ve Soru-Cevaplar (Sayfa 26)

Etkinlik Özeti

Bu etkinlikte vatandaşlık kavramı ve vatandaşlık okuryazarlığı ele alınmıştır. Vatandaşlığın, bireylerin bir devlete olan bağlılığını ifade ettiği, vatandaşlık okuryazarlığının ise bireylerin haklarını bilmesi ve topluma uyum sağlamasıyla ilgili olduğu açıklanmıştır. Etkin vatandaşların, toplumun sorunlarına duyarlı olup, haklarını savunan, karar alma süreçlerine katılan bireyler olduğu vurgulanmıştır.

Soru ve Cevaplar

Soru: Kaynakta verilen bilgilere göre vatandaşlık okuryazarlığına sahip birey özelliklerinden hangilerine sahipsiniz? Yazınız.

Cevap: Vatandaşlık okuryazarlığına sahip bir birey olarak, hak ve sorumluluklarımı biliyor ve günlük yaşamımda bu bilgilere göre hareket ediyorum. Toplumsal sorunlara karşı duyarlıyım ve gerektiğinde çözüm için yetkililere bilgi veriyorum. Karar alma süreçlerine katılmak için seçimlerde oy kullanmanın önemini kavrıyorum.

Etkinlik Özeti ve Soru-Cevaplar (Sayfa 27)

Bu sayfada etkin vatandaşlık kavramı ele alınarak, toplumda bireylerin sorumluluklarını yerine getirmesi ve haklarını koruması gerektiği vurgulanmaktadır. Aybüke Öğretmen, öğrencilerinden etkin vatandaşlığın toplumsal yaşamdaki önemini araştırmalarını istemiştir. Necmettin ve arkadaşları, bu konuda farklı varsayımlarda bulunarak etkin vatandaş olmanın nasıl olması gerektiğini tartışmaktadır.

Sayfadaki üç farklı haber, etkin vatandaş olmanın gerçek yaşamdan örneklerini içermektedir:

1- Haksızlığa uğrayan bir vatandaşın hukuk mücadelesi
İbrahim Bey, haksız yere alınan parasını geri alabilmek için Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurmuş ve hakkını savunarak olumlu sonuç almıştır.

2- Jandarmanın kırsalda öğrencilere trafik eğitimi vermesi
Trafik kurallarına uymanın önemini kavrayan öğrenciler, gelecekte bilinçli ve sorumluluk sahibi bireyler olarak yetişmektedir.

3- CİMER’e yapılan başvurular
Vatandaşların resmi kurumlara başvurarak, haklarını araması ve sorunlarına çözüm araması etkin vatandaşlık örneğidir.

Sorular ve Cevaplar:

1️⃣ Necmettin ve arkadaşlarının yerinde olsaydınız bu konuda hangi varsayımlarda bulunurdunuz? Örnekler veriniz.

• Etkin vatandaş, haklarını bilen ve sorumluluklarını yerine getiren bireydir.
• Toplumsal kurallara uymak, ortak yaşama saygı göstermek etkin vatandaşlığın gereğidir.
• Seçimlere katılmak, çevremizi temiz tutmak ve topluma fayda sağlayacak çalışmalar yapmak bilinçli vatandaşlık örnekleridir.
• Bir vatandaş olarak, yanlış bir durumla karşılaştığımızda yetkili mercilere başvurarak çözüm aramalıyız.

2️⃣ Haberlerde geçen etkin vatandaşlık özelliklerini yazınız.

???? İbrahim Bey, haksızlığa uğradığında yasal yollarla hakkını aramış, Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurmuş ve sonucuna ulaşmıştır.
???? Samsun’da jandarma, kırsal kesimdeki çocuklara trafik eğitimi vererek bilinçli bireylerin yetişmesini sağlamaktadır.
???? CİMER’e yapılan başvurular, vatandaşların sorunlarını yetkililere iletme ve çözüm arama hakkını kullanmalarının bir göstergesidir.
???? Trafik eğitimleri, bireylerin hem kendi güvenliğini hem de toplum güvenliğini düşünmesini sağlamaktadır.
???? Tüketici haklarının korunması için yasal başvurular yapmak, etkin vatandaş olmanın en önemli örneklerinden biridir.

Sonuç: Etkin vatandaş olmak, sadece haklarımızı bilmek değil, aynı zamanda toplumun iyiliği için sorumluluk almak anlamına gelir. Adalet, eşitlik ve toplumsal huzur için bireylerin bilinçli ve duyarlı olması gerekmektedir.

Etkinlik Özeti ve Soru-Cevaplar (Sayfa 28)

• İlk görselde, Kocaeli’deki öğrencilerin sosyal sorumluluk projelerine katılarak, görme engellilere kitap seslendirme gibi faaliyetlerle etkin vatandaşlık bilinci kazandıkları anlatılmaktadır.
• İkinci görselde, Özlem Öğretmen’in öğrencilerine çevre bilinci aşılayarak onları doğayı koruma ve sürdürülebilir enerji kullanımı konusunda bilinçlendirdiği aktarılmaktadır.
• Son kısımda ise "Etkin Vatandaşların Özellikleri" başlığı altında, toplumsal sorunlara duyarlılık, çevreye karşı sorumluluk, yardımlaşma ve kültürel değerleri koruma gibi etkin vatandaşların sahip olması gereken özellikler sıralanmaktadır.

Cevap: Etkin vatandaş, toplumsal sorunlara duyarlıdır, çözüm için harekete geçer. Çevresine karşı sorumluluklarını yerine getirir ve yardımlaşmayı teşvik eder. Ayrıca doğayı ve kültürel değerleri koruyarak bilinçli davranışlar sergiler.

Etkinlik Özeti ve Soru-Cevaplar (Sayfa 29)

Etkin Vatandaşlık Davranışlarını Değerlendirme

Aşağıdaki kartlarda yer alan tutum ve davranışlardan etkin vatandaşlık anlayışına uygun olanlar işaretlenmeli ve toplum üzerindeki katkıları tartışılmalıdır. Ayrıca etkin vatandaşlık anlayışına uygun olmayan tutum ve davranışlar belirlenerek neden uygun olmadıkları açıklanmalıdır.

Etkin Vatandaş Davranışları (✓ işaretli olanlar)

Sınıf başkanı seçiminde oyumu kullanırım.
Etkin vatandaşlık açısından oy kullanmak bir hak ve sorumluluktur.

Alışverişlerimden sonra mutlaka fiş veya fatura alırım.
Ekonomik şeffaflığı destekler, vergi bilincinin bir göstergesidir.

Arkadaşlarımla iş birliği içinde çalışırım.
Toplumsal uyumu ve dayanışmayı güçlendirir.

Sivil toplum kuruluşlarına üye olurum.
Toplumsal sorunlara duyarlılığı ve aktif vatandaşlığı destekler.

Çevremdeki tarihi eserlerin ve doğal varlıkların korunmasına destek olurum.
Kültürel mirası korumak ve sürdürülebilirlik için önemlidir.

Satın aldığım ürünün son kullanma tarihinin geçmiş olduğunu fark ettiğimde ürünü iade ederim.
Tüketici haklarını savunmak bilinçli bir vatandaşlık gereğidir.

Etkin Vatandaş Davranışı Olmayanlar (X işaretli olanlar)

İthal ürünlerin her zaman daha kaliteli olduğunu düşünürüm.
Yerel ürünlerin de kaliteli olabileceği ve ekonomiye katkı sağlayabileceği unutulmamalıdır.

Ailemde kararlar alınırken düşüncelerimi ifade etmeye çekinirim.
Bireyin özgür düşüncelerini ifade etmesi demokratik bir toplumun gereğidir.

Bu etkinlik, öğrencilerin toplumsal sorumluluklarını, haklarını ve etkili vatandaşlık davranışlarını fark etmelerini sağlamaktadır.