10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Sayfa 90-91-92-93-94-95-96-97-98 Cevapları Dörtel Yayıncılık

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 90

2. Ünite Değerlendirme Soruları

A- Aşağıda verilen ifadeleri dikkatlice okuyunuz. İfade doğru ise “D”yi, yanlış ise “Y”yi işaretleyiniz. Yanlış olan ifadelerin doğrusunu yanındaki kutucuğa yazınız.

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 91

B- Aşağıdaki cümlelerde verilen boşlukları doğru verilen ifadelerle tamamlayınız.

kontrol çaprazlaması karakter A monohibrit B monohibrit erkek eşey kromozomu (gonozom) hemofili genotip lokus punnet karesi alel monohibrit renk körlüğü özellik

1) Canlılarda kalıtılabilir özelliklerin her biri…olarak adlandırılır. Her bir karakterin farklı tipine ise karakter-özellik adı verilir.
2) Bir karakter bakımından heterozigot özellik gösteren bireylere monohibrit-monohibrit bu bireylerin kendi kendilerine çaprazlanmasına da punnet karesi çaprazlama denir.
3) Çaprazlamalarda bireylerin meydana getireceği gametlerin oluşturabileceği olasılıkları daha kolay görmek için kullanılır.
4) Bireyin eşeyinin (cinsiyetinin) belirlenmesini sağlayan kromozomlara eşey kromozomu (gonozom) adı verilir.
5) X kromozomunun Y kromozomunda karşılığı olmayan bölgesinde renk körlüğü ve hemofili gibi karakterlere ait genler yer alır.
6) Genotipi bilinmeyen baskın fenotipli bireylerin genotipini bulmak amacıyla yapılan çaprazlamaya kontrol çaprazlaması denir.
7) Homolog kromozom çiftleri üzerinde bulunan ve bir karakterin ortaya çıkmasını sağlayan karşılıklı DNA bölgelerine alel adı verilir.
8) İnsanlarda sadece Y kromozomunda bulunan genlerin etkisi erkek bireylerde görülebilir.
9) İnsanlarda dört farklı kan grubunun oluşmasını kontrol eden genler A-B ve O genleridir.
10) Bir canlının bir karakter açısından bulundurduğu genetik bilgiye genotip adı verilir.

C- Aşağıdaki soruların cevaplarını noktalı yerlere yazınız.

1: Baskın ya da çekinik fenotipteki canlılardan hangisinin genotipi kesin olarak belirlenebilir?
Cevap: Baskın fenotipteki canlılar iki farklı genotipe sahip olabilir. Örneğin bezelyelerde düzgün tohumlu olma özelliği (D) buruşuk tohumlu olma özelliğine (d) baskındır. Bu nedenle düzgün tohumlu bir bezelyenin genotipi “DD” veya “Dd” olarak ifade edilebilir. Çekinik fenotipteki canlılar ise tek genotipe sahiptir. Çünkü çekinik bir özelliğin fenotipte ortaya çıkabilmesi için taşınan özelliğe ait her iki gen yapısının da çekinik olması gerekmektedir. Aynı örnek üzerinden gidecek olursak buruşuk tohumlu bir bezelyenin genotipi sadece “dd” ile ifade edilebilir. Yukarıda bahsedilen nedenlerle baskın fenotipteki canlıların genotipi kesin olarak belirlenemezken çekinik fenotipteki canlıların genotipi kesin olarak belirlenebilir.

2-: Yanda verilen I. hücrede A ve B genleri birbirinden bağımsız kalıtılırken II. hücrede A ve B genleri birbirine bağlı olarak kalıtılmaktadır. Buna göre bu iki hücrenin oluşturabileceği gamet çeşitlerini ve sayılarını yazınız. Neden birbirlerinden farklı gametler oluşturduklarını belirtiniz.

I. hücrede genler birbirinden bağımsız olarak kalıtıldığından bu hücrede “AB”, “Ab”, “aB” ve “ab” olmak üzere dört farklı gamet oluşturma olasılığı vardır.

II. hücrede A ve B genleri birbirine bağlı olarak kalıtıldığından bu hücrede “AB” ve “ab” olmak üzere iki farklı gamet oluşturma olasılığı vardır.

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 92

3- Bir ailenin doğacak çocuklarından ikisinin erkek olma olasılığı nedir?
Cevap: Şansa bağlı bir olayın bir defa denenmesinden elde edilen sonuçlar aynı olayın daha sonraki deneme sonuçlarını etkilemez. Çünkü bağımsız olayların sonuçları da bağımsızdır. Bir ailenin ilk çocuğunun erkek olma olasılığı 1/2’dir. Ancak bu durum doğacak ikinci çocuğun erkek olma olasılığını etkilemeyecektir. Bu nedenle ikinci çocuklarının erkek olma olasılığı da 1/2’dir. Dolayısıyla bir ailenin doğacak çocuklarının ikisinin erkek olma olasılığı 1/2’dir.

4- Mendel’in Ayrılma İlkesi’ni bir örnekle yazınız.
Cevap: Ayrılma ilkesine göre organizmada bulunan iki gen kopyasından yalnızca biri her bir gamete (sperm veya yumurta hücresi) dağıtılabilir ve gen kopyalarının dağıtımları rastgeledir. Örneğin: AaBb genotipi- ne sahip bir bireyin oluşturabileceği gametler “AB”, “Ab”, “aB” ve “ab” genotipinde olacaktır. Bu canlı örneğinde oluşturulan tüm gametler her bir genotipik özelliğe ait bir gen kopyasını bulundurmaktadır

5- Mendel’in çalışmalarında bezelye bitkisini kullanması hangi avantajları beraberinde getirmiştir?
Cevap: Mendel’in deneylerinde bezelye bitkisini kullanılmasının nedenleri;

• Kolay yetiştirilebiliyor olması,
• Çok fazla özelliğinin kolayca gözlemlenebiliyor olması,
• Üreme döngülerinin kısa olması (çabuk çoğalmaları),
• Yılda birkaç kez ürün verebilmesi,
• Kendi kendine tozlaşabilmesi özelliği ile saf olarak kalabilmesi,
• Değişimler gözle görülebiliyor olmasıdır.

6- Dd X Dd şeklinde yapılan çaprazlamada oluşacak 1.000 bireyden yaklaşık kaç tanesi heterozigot genotipte olur?
Cevap: Dd x Dd şeklinde yapılan çaprazlamada monohibrit çaprazlama sonuçlarına göre oluşabilecek bireylerin olasılıkları aşağıdaki gibi olacaktır:

• DD olma olasılığı: 1/4
• Dd olma olasılığı: 2/4
• Dd olma olasılığı: 1/4

Soruda heterozigot bireylerin sayısı sorulduğundan “Dd” olasılığı olarak 2/4 alınacaktır.
Heterozigot bireylerin sayısı = 2/4 x 1000 = 500 olarak bulunacaktır.

7- AaBb X AaBb şeklinde yapılan çaprazlamada ab fenotipinde bireylerin oluşma olasılığı nedir? (Genler bağımsızdır.)
Cevap: AaBb x AaBb şeklinde yapılan çaprazlamada dihibrit çaprazlama sonuçlarına göre oluşabilecek bireylerin olasılıkları aşağıdaki gibi olacaktır: Soruda istenen “ab” genotipinde bireyin oluşma olasılığı punnet karesinden de anlaşılacağı üzere 1/16’dır.

• AaBb x AaBb çaprazlamasında her gen çifti bağımsız olarak dağılır.
• A ve a ile B ve b genlerini ayrı ayrı değerlendiririz.

Adım Adım Hesaplama:

1. A ve a için çaprazlama:
   A x A → AA
   A x a → Aa
   a x A → Aa
   a x a → aa
   aa olma olasılığı = 1/4

2. B ve b için çaprazlama:
   B x B → BB
   B x b → Bb
   b x B → Bb
   b x b → bb
   bb olma olasılığı = 1/4

3. aa ve bb genotipine sahip bireylerin oluşma olasılığı:
   Olasılık = (1/4) × (1/4) = 1/16

Sonuç: ab fenotipinde bireylerin oluşma olasılığı 1/16'dır.

8- AabbCCDdEeFf genotipine sahip bir bireyin oluşturabileceği gamet çeşitlerini, çatallandırma yöntemini kullanarak gösteriniz.

AabbCCDdEeFf genotipine sahip bir bireyin tüm olası gametlerini çatallandırma yöntemi ile detaylı olarak aşağıda listeleyelim:

1. A veya a (2 seçenek)
2. b (sabit, tek seçenek)
3. C (sabit, tek seçenek)
4. D veya d (2 seçenek)
5. E veya e (2 seçenek)
6. F veya f (2 seçenek)

Her durumda mümkün olan 2 × 1 × 1 × 2 × 2 × 2 = 16 farklı gamet kombinasyonu vardır. İşte tam liste:

1. A b C D E F
2. A b C D E f
3. A b C D e F
4. A b C D e f
5. A b C d E F
6. A b C d E f
7. A b C d e F
8. A b C d e f
9. a b C D E F
10. a b C D E f
11. a b C D e F
12. a b C D e f
13. a b C d E F
14. a b C d E f
15. a b C d e F
16. a b C d e f

Bu tam liste, her bir alel kombinasyonunun dikkate alındığı tüm olası gametleri göstermektedir.

9- Yandaki soyağacında otozomal çekinik bir karakteri fenotipinde gösteren bireyler renkli olarak gösterilmiştir. Buna göre numaralandırılmış bireylerin genotiplerini yazınız.
Cevap: 1 ve 2 numaralı bireylerin çocuğu olan bireyde otozomal çekinik olarak taşınan karakter görüldüğünden her iki bireyin de bu çekinik karakteri taşıyor olması gerekmektedir. Ancak 1 ve 2 numaralı bireyler bu karakteri fenotiple- rinde göstermediklerinden bu karakter açısından heterozigot oldukları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla 1 ve 2 numaralı bireylerin genotipleri mutlaka “Aa” olmalıdır. Aynı ailenin diğer çocukları (4 ve 5 numaralı bireyler) bu karakteri fenotiplerinde göstermediklerinden genotipleri Aa veya AA olmalıdır. 5 numaralı birey için iki olasılık (AA ve Aa) geçerli iken 4 numaralı bireyin genotipini kesin olarak belirleyebilmek için 3 ve 4 numaralı bireylerin çocuklarının genotiplerine bakmamız gerekir.

3 ve 4 numaralı bireylerin çocuklarından birinin bu karakteri taşıdığı bilindiğinden 3 ve 4 numaralı bireylerin genotipleri mutlaka “Aa” olmalıdır. Ancak 7. birey bu özelliği fenotipinde göstermediğinden genotipi “AA” veya “Aa” olabilir.

6, 8 ve 9 numaralı bireylerin bulunduğu aileye bakıldığında annenin bu karakteri fenotipinde gösterdiği görülmektedir. Dolayısıyla annenin genotipi “aa” olmalıdır. Bu ailenin çocukları olan 8 ve 9 numaralı bireyler çekinik olan karakteri annelerinden almış olmalarına rağmen fenotiplerinde çekinik olan karakteri göstermemektedirler. Bu nedenle 8 ve 9 numaralı bireylerin genotipi mutlaka “Aa” olmalıdır. Bu ailenin babası olan 6 numaralı birey çekinik karakteri fenotipinde göstermemektedir. Ancak 6 numaralı birey ile ilgili başka herhangi bir veri bulunmadığından “AA” veya “Aa” genotipinde olabileceği söylenebilir.

Sonuç:

• 1. bireyin genotipi: Aa
• 2. bireyin genotipi: Aa
• 3. bireyin genotipi: Aa
• 4. bireyin genotipi: Aa
• 5. bireyin genotipi: Aa veya AA
• 6. bireyin genotipi: Aa veya AA
• 7. bireyin genotipi: Aa veya AA
• 8. bireyin genotipi: Aa
• 9. bireyin genotipi: Aa

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 93

Ç- Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.

1- Bir karakter açısından homozigot genotipli bir birey ile ilgili olarak
I. alelleri birbirinin aynısıdır.
II. baskın fenotiplidir.
III. tek çeşit gamet oluşturabilir.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

2- I. Baskınlık-çekiniklik durumu
II. Bağlı gen kavramı
III. Eşeyli üreyen diploit bireylerin oluşturacağı her bir gamet, her gen için sadece bir alel taşır.
Yukarıda verilen ifadelerden hangileri Mendel tarafından keşfedilmemiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B

3- Aşağıda verilen çaprazlamaların hangisinde çekinik özelliği fenotipinde gösteren yavru olma olasılığı vardır?

A) AaBb X AaBb B) Tthh X TTHh C) DDEe X Ddee
D) FFgg X ffGG E) HhGG X hhgg
Cevap: A

4- ÇAabbCcDd X AaBBccDDÖ çaprazlamasında ABCD fenotipinde bir erkek bireyin oluşma olasılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3/8 B) 1/2 C) 3/16 D) 3/4 E) 1
Cevap: C

5- DDeeFfGgHh genotipine sahip bir bireyin normal şartlarda aşağıdaki gametlerden hangisini oluşturması beklenemez?

A) Defgh B) deFGH C) DeFgh D) DeFgH E) DefGh
Cevap: B

6- İnsanlarda X kromozomunda çekinik olarak kalıtılan bir özellikle ilgili olarak,
I. Erkeklerde görülme olasılığı daha azdır.
II. Dişiler üç farklı genotipte olabilir.
III. Dişilerde ancak homozigot durumda ortaya çıkar.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 94

7- Yandaki soyağacında bir karakteri fenotipinde gösteren bireyler renkli gösterilmiştir.
Bu karakter ile ilgili,
I. Baskın olarak kalıtılır.
II. 3 numaralı bireyin homozigot olma olasılığı 1/2’dir.
III. 1 ve 2 numaralı bireyler baskın fenotiplidir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C

8- Yukarıdaki soyağacında X kromozomunda bulunan genle aktarılan bir özelliği gösteren bireyler renkli gösterilmiştir. Bu özellikle ilgili olarak
I. Çekinik bir alelle kalıtılır.
II. Baskın bir alelle kalıtılır.
III. Otozomlarda taşınan bir alelle ifade edilir.
yargılarından hangilerinin doğru olma ihtimali vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

9- Yandaki soyağacında bir aileye ait renk körlüğü ile ilgili fenotip özellikler verilmiştir. Renkli olarak gösterilen bireyin renk körü olduğu bilindiğine göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (Renk körlüğü X kromozomunda bulunan çekinik bir alel ile kalıtılır.)

A) 1. birey renk körlüğü bakımından XRXR genotipindedir.
B) 2. birey renk körlüğü bakımından XRY genotipindedir.
C) 3. birey renk körlüğü bakımından heterozigot genotipte olabilir.
D) 4. birey renk körlüğü genini annesinden almıştır.
E) 5. birey renk körlüğü bakımından XRXr genotipinde olabilir.
Cevap: A

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 95

10- • Erkek çocuklarında görülüyorsa baba da bu karakteri fenotipinde gösterir.
• Annenin fenotipinde görülmediği gibi kız çocukların fenotipinde de görülmez.
• Erkek çocuklar bu karakteri babadan alırlar.
Bir karaktere ait yukarıda verilen bilgilere göre bu karakterin kalıtımı aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A) X’e bağlı çekinik alelle taşınması
B) X’e bağlı baskın alelle taşınması
C) Y’ye bağlı baskın veya çekinik alelle taşınması
D) İkiden fazla alelle taşınması
E) Eş baskın alelle taşınması
Cevap: C

11- Anne ve babadan gelen homolog kromozomlar üzerinde bulunan ve bir karakter üzerine etki eden gen çifti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Alel B) Baskın alel C) DNA D) Fenotip E) Genotip
Cevap: A

12- Aşağıdakilerden hangisi Mendel’in kalıtım ilkelerinden değildir?

A) Genlerden biri diğerine baskındır.
B) Bir karaktere ait genler gametlere bağımsız olarak dağılır.
C) Birden fazla karaktere ait genlerin gametlere dağılımı birbirinden bağımsızdır.
D) Bir gen birden fazla karakteri etkiler.
E) Bir karakteri anne ve babadan gelen iki gen belirler.
Cevap: D

13- Fenotipinde baskın özellik gösteren ve genotipi bilinmeyen bir bireyin genotipini belirlemek için yapılan çaprazlamadır. Yukarıda tanımı verilen ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Monohibrit çaprazlama
B) Dihibrit çaprazlama
C) Kontrol çaprazlaması
D) Kendileştirme
E) Hibridizasyon
Cevap: C

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 96

14- İki karakter bakımından heterozigot iki bireyin çaprazlanması sonucunda;
I. Oluşan fenotip çeşidi,
II. Oluşan genotip çeşidi
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) 3 2 B) 4 6 C) 2 4 D) 4 9 E) 4 4
Cevap: D

15- Yukarıdaki soyağacında hemofili olan bireyler renkli gösterilmiştir. Buna göre numaralı bireylerden hangisinin genotipi kesin olarak belirlenebilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 3 ve 4
Cevap: B

16- Alel çiftleri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Homolog kromozomlar üzerinde bulunur.
B) Genlerden baskın olan fenotipte etkisini gösterir.
C) Heterozigot genotipte iken fenotipi çekinik alel belirler.
D) Homozigot baskın genotipte iken oluşturulacak gamet çekinik alel taşımaz.
E) Biri anneden, diğeri babadan alınır.
Cevap: C

17- Mutasyonla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Etkisi nesilden nesile mutlaka aktarılır.
B) Kromozom yapısının değişimiyle oluşur.
C) Kromozom sayısının değişimiyle oluşur.
D) Yararlı ya da zararlı etki gösterebilir.
E) Çevresel nedenlerle oluşabilir.
Cevap: A

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 96

18- İki karakter bakımından heterozigot iki bireyin çaprazlanması sonucunda;
I. Oluşan fenotip çeşidi,
II. Oluşan genotip çeşidi
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) 3 2 B) 4 6 C) 2 4 D) 4 9 E) 4 4
Cevap: D

19- Yukarıdaki soyağacında hemofili olan bireyler renkli gösterilmiştir. Buna göre numaralı bireylerden hangisinin genotipi kesin olarak belirlenebilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 3 ve 4
Cevap: B

20- Alel çiftleri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Homolog kromozomlar üzerinde bulunur.
B) Genlerden baskın olan fenotipte etkisini gösterir.
C) Heterozigot genotipte iken fenotipi çekinik alel belirler.
D) Homozigot baskın genotipte iken oluşturulacak gamet çekinik alel taşımaz.
E) Biri anneden, diğeri babadan alınır.
Cevap: C

21- Mutasyonla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Etkisi nesilden nesile mutlaka aktarılır.
B) Kromozom yapısının değişimiyle oluşur.
C) Kromozom sayısının değişimiyle oluşur.
D) Yararlı ya da zararlı etki gösterebilir.
E) Çevresel nedenlerle oluşabilir.
Cevap: A

10. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Cevapları Dörtel Yayınları Sayfa 98

22- Yukarıdaki soyağacında bireylerin kan grupları fenotipleri verilmiştir. Buna göre aşağıdaki bireylerden hangisinin genotipi yanlış verilmiştir?

A) 1 numaralı bireyin genotipi kesinlikle AA’dır.
B) 2 numaralı bireyin genotipi BO’dır.
C) 3 numaralı bireyin genotipi AO’dır.
D) 4 numaralı bireyin genotipi BO’dır.
E) 5 numaralı bireyin genotipi AO’dır.
Cevap: A

23-: I. Hemofili
II. SRY (eşeyi belirleyen bölge)
III. Balık pulluluk
IV. Renk körlüğü
Yukarıda verilen hastalıklardan hangileri Y kromozomu üzerinde taşınan genlerle kalıtılır?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) II ve III
D) I ve III
E) II ve IV
Cevap: B

24- I. Parça değişimi (Krossing over)
II. Homolog kromozomların rastgele dağılması
III. Mutasyon
IV. Mitoz bölünme
Yukarıdakilerden hangileri canlılarda kalıtsal varyasyona yol açan faktörlerdendir?

A) I ve II B) I ve III C) II, III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
Cevap: D