10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı 5. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Cevapları Meb Yayınları

5. Ünite Sonu Ölçme ce Değerlendirme Soruları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 191

Soru: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan alanlara uygun kelimelerle tamamlayınız.

Cevap: bireysel, romantizm-realizm-natüralizm, Ahmet Mithat Efendi, İstanbul-Anadolu, Doğu-Batı, Reşat Nuri Güntekin

1. Servetifünun sanatçıları dönemin siyasi koşullarından dolayı eserlerinde daha çok bireysel konular üzerinde durmuşlardır.
2. Tanzimat Dönemi romanında romantizm akımının etkisi görülürken Servetifünun Dönemi romanında realizm-natüralizm akımının etkisi görülür.
3. Tanzimat edebiyatının en üretken yazarlarından olan Ahmet Mithat Efendi eserlerinde okuyucuya “Ey Kari!” diye seslenir, olayın akışını kesip bilgi verir.
4. Tanzimat ve Servetifünun Dönemi romanlarında İstanbul, Millî Edebiyat Dönemi romanlarında Anadolu mekân olarak kullanılır.
5. Ahmet Mithat Efendi’nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanında Doğu-Batı çatışması işlenir.
6. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Aka Gündüz, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin Millî Edebiyat Dönemi roman yazarlarındandır.

Soru: Aşağıdaki numaralandırılmış kutucuklarda “Roman” ünitesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak 7-13. soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)

Soru: 7) Konusunu tarihten alan romanlardandır?
Cevap: 4-6

Soru: 8) Servetifünun Dönemi romanlarındandır?
Cevap: 7-10

Soru: 9) Tanzimat Dönemi romanlarındandır?
Cevap: 1-6

Soru: 10) Halide Edip Adıvar’ın romanlarındandır?
Cevap: 4-8

Soru: 11) Roman türünün dünya edebiyatındaki temsilcilerindendir?
Cevap: 3-5

Soru: 12) Servetifünun Dönemi romancılarındandır?
Cevap: 11-12

Soru: 13) Roman sanatında görülen edebî akımlardandır?
Cevap: 2-9

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 192

Soru: 14) Aşağıda Romen rakamları ile sıralanan yazarları harf ile verilen roman isimleriyle eşleştirerek doğru harfi ( ) içine yazınız.

a) Sinekli Bakkal, b) Hüküm Gecesi, c) Mai ve Siyah, ç) Vadideki Zambak, d) Eylül, e) Kırmızı ve Siyah

(c) I. Halit Ziya Uşaklıgil
(e) II. Stendhal
(a) III. Halide Edip Adıvar
(d) IV. Mehmet Rauf
(ç) V. Honore de Balzac

Soru: 15) Aşağıdaki tanılayıcı dallanmış ağaçta “Roman” ünitesine ait bazı bilgiler verilmiştir. A ifadesinden başlayarak, ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazan yönde ilerleyip doğru çıkışa ulaşınız.

A- Roman türü Türk edebiyatında ilk defa Tanzimat Dönemi’nde görülür.
Tanzimat romanında sadece bireysel konular işlenir. (Y)
Tanzimat romanında sadece romantizm akımının etkisi görülür. (Y)
4. Çıkış

Sayfa 193 Cevapları | 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı | MEB Yayınları

16-20. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

16. Metinde geçen “muayene etmek, müphem gelmek, kıraat dersi, muharrir, nüfuz” kelime ve kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle belirleyerek yazınız.

• Muayene etmek: Kontrol etmek, gözden geçirmek.
• Müphem gelmek: Kapalı gelmek, tam olarak anlayamamak.
• Kıraat dersi: Okuma dersi.
• Muharrir: Yazar.
• Nüfuz: Etki, söz sahibi olma durumu.

17. Metinde geçen zaman ve mekân bildiren ifadeleri yazınız.

• Zaman bildiren ifadeler: “Epeyce bir müddet, aşağı yukarı yirmi senedir, beş sene evveline kadar”
• Mekân bildiren ifadeler: “Evinin içinde, ne Cihangir’deki konağında ne Kanlıca’daki yalısında”

18. Metindeki çatışmayı belirleyiniz. Çatışma karşısında anlatıcının tutumunu yazınız.

Cevap: Metindeki çatışma, geleneksel yaşam tarzı ile modernleşme arasındaki uyumsuzluktur. Naim Efendi, hayatı boyunca hiç roman okumamış, yeni edebiyat anlayışına ve değişen dile uyum sağlamakta zorlanmaktadır. Ancak torunlarının bu dili kullanmaya başlamasıyla bu yeni kültürü kabullenmeye başlar.

Anlatıcının tutumu: Anlatıcı, Naim Efendi’nin eskiye bağlılığını ve yeniye olan mesafesini vurgulayarak onun iç sıkıntılarını ve değişime karşı direncini anlatır.

19. Metnin teması evrensel midir? Niçin?

Cevap: Evet, metnin teması evrenseldir. Çünkü her dönemde eski ve yeni düşünce tarzları arasında çatışmalar yaşanmıştır. Bu durum sadece Türk toplumuna özgü değil, tüm dünyada kültürel değişimler sırasında görülen bir olgudur.

20. Metnin yazıldığı dönemdeki aile hayatı ile ilgili çıkarımlarınızı yazınız.

Cevap: Metnin yazıldığı dönemde geleneksel geniş aile yapısı hâkimdir. Büyükler, evin içinde söz sahibi olup otorite figürleri olarak görülmektedir. Ancak geçiş dönemlerinde, eski kuşaklar geleneksel yaşam tarzını korumaya çalışırken, yeni nesil modernleşmeye ve değişen dünyaya ayak uydurmaktadır. Bu durum, aile içinde kuşak çatışmalarına neden olmaktadır.

Sayfa 194 Cevapları | 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı | MEB Yayınları

21) Aşağıda verilen I ve II. metin parçaları arasındaki benzerlik ve farklılıkları verilen boşluklara yazınız.

Benzerlikler:

✅ Her iki metinde de doktor, hastasının rahatsızlığının sebebini kalp atışlarından anlamaya çalışmaktadır.

✅ Metinlerde aşk teması işlenmiştir. Hastaların yaşadığı duygular, kalp atışlarına yansıyarak doktor tarafından anlaşılmaktadır.

✅ Her iki metinde de sevgiliye duyulan özlem ve aşkın etkisi ön plandadır.

✅ Metinler, insanın iç dünyasını ve duygusal tepkilerini detaylı bir şekilde ele almaktadır.

Farklılıklar:

???? I. Metin bir romandan (Felâtun Bey ile Râkım Efendi) alınmıştır, II. Metin ise bir mesneviden (Mevlânâ’nın Mesnevi’si) alınmıştır.

???? I. Metin, daha gerçekçi ve gözleme dayalı bir anlatım içerirken, II. Metin, tasavvufi ve alegorik bir anlatıma sahiptir.

???? I. Metin’de, halen yaşanan bir aşk anlatılırken, II. Metin’de, geçmişte kalmış bir aşk anlatılmaktadır.

???? I. Metin’de olaylar batılı roman tekniği ile işlenirken, II. Metin’de olaylar doğrudan bir öğüt verme amacı taşıyan tasavvufi anlatımla sunulmaktadır.

Sayfa 195 Cevapları | 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı | MEB Yayınları

22) Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde “de/-de”nin yazımı yanlıştır?

Cevap: B

Açıklama: Metindeki kullanım incelendiğinde II. yerde “de” bağlacı bitişik yazılmış ve yazım hatası yapılmıştır. Bağlaç olan “de” ayrı yazılmalıdır.

23) Bu parça ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Cevap: A

Açıklama: Metinde tarihî şahsiyetler (İsmet Paşa, Başkumandan) geçmektedir, sıfat tamlaması (sakin uzaklara bakan başı), sıfat-fiil (kızaran bulutlar, görüyorum) ve olumsuz cümle (İki kumandanı da yakından görmedim ve seslerini işitmedim) kullanılmıştır. Ancak yerel söyleyişlere yer verilmemiştir.

24) Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde noktalama yanlışı yapılmıştır?

Cevap: C

Açıklama: Metinde “Yaban, ya aydın ile köylü arasındaki uçurumu içtenlikle dile getirdiği, bu yarayı cesaretle deştiği...” şeklinde başlayan cümlede, ilk “ya” bağlacı varken, karşıt anlamı ifade eden “ya da” yerine sadece “da” kullanılmış ve yanlış bir kullanım ortaya çıkmıştır. Doğru kullanım: “Ya ... ya da” şeklinde olmalıdır.

25) Yukarıda numaralanmış bilgilerden hangisi Ahmet Mithat Efendi için söylenemez?

Cevap: E

Açıklama: Ahmet Mithat Efendi, öğretici bir yazar olup kıssadan hisse çıkaran eserler yazmıştır (I doğru).
Eserlerinde kendi kişiliğini gizlememiştir (II doğru).
Romanlarında farklı konulara değinmiştir (III doğru).
Genellikle meddah tarzında ve üslup kaygısı gütmeden yazmıştır (IV doğru).
Ancak “Batılı anlamda ilk realist romanı yazan kişi” Ahmet Mithat Efendi değil, Recaizade Mahmut Ekrem’dir (Araba Sevdası). Bu nedenle E seçeneği yanlıştır.

26) Bu parçada verilen yay ayraçlara ( ) aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

Cevap: B

Doğru noktalama işaretleri sırasıyla: (,) (“) (!) (“) (.)

Metnin doğru yazımı şu şekilde olmalıdır:

Bu görünüme öyle dalmıştı ki içinde bulunduğu hayranlıktan Tarâvet’in, “Gel yatağını kaldır!” diye bağırarak azarlaması uyandırdı.

Bu noktada:

• Virgül (,) ara sözden önce kullanılmıştır.
• Tırnak işareti (“ ”) doğrudan konuşmayı belirtmek için kullanılmıştır.
• Ünlem işareti (!) bağırma ifadesini vurgulamak için eklenmiştir.
• Cümlenin bitiminde nokta (.) kullanılmıştır.

Sayfa 196 Cevapları | 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı | MEB Yayınları

27) Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

Cevap: D

Açıklama: IV. cümlede “Bu haberi alınca sevindi.” ifadesi yer almaktadır. Bu cümle olumlu bir anlam taşımaktadır. Ancak seçeneklerde olumsuz olduğu belirtilmiştir, bu nedenle yanlıştır.

28) Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

Cevap: C

Açıklama:

• Olay, 1. tekil kişi ağzından anlatılmıştır. ✅ (Ben, ayağım, elime aldım ifadelerinden anlaşılıyor.)
• Mekân ve zaman unsurları verilmiştir. ✅ (Kırlarda dolaşırken, geçen gün ifadeleri mevcut.)
• Sıralı cümlelere yer verilmiştir. ✅ (“Durup bakmıştım. Bu kutu Amerika’dan gelmişti.” gibi sıralı cümleler var.)
• Öyküleyici anlatım biçimi kullanılmıştır. ✅ (Anlatıcı, başından geçen bir olayı aktarmaktadır.)
• Ancak anlatımda hâkim bakış açısı kullanılmamıştır. ❌ (Birinci tekil şahıs anlatımı vardır, dolayısıyla kahraman bakış açısı kullanılmıştır.)

29) Tanzimat Dönemi romanı ile ilişkilendirilemeyen seçenek hangisidir?

Cevap: D

Açıklama: Tanzimat Dönemi romanlarının özellikleri:

• İlk çeviri roman: Fenelon’dan çevrilen Telemak (Yusuf Kamil Paşa) ✅
• İlk roman: Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat (Şemseddin Sami) ✅
• Romantizm akımının etkisi: ✅
• İlk tarihî roman: Cezmi (Namık Kemal) ✅
• Ancak başarılı roman tekniği Tanzimat romanlarında henüz tam oturmamıştır. ❌

30) Cezmi, Sergüzeşt, İntibah adlı eserlerle ilgili doğru bilgiler hangileridir?

Cevap: C (I ve II)

Açıklama:

• Aynı dönemin eserleridir. ✅ (Tanzimat Dönemi'nde yazılmıştır.)
• Türleri aynıdır. ✅ (Üçü de romandır.)
• Namık Kemal’e ait değildir. ❌ (Sadece Cezmi ve İntibah Namık Kemal'e aittir, ancak Sergüzeşt Samipaşazade Sezai’nin eseridir.)
• Konuları farklıdır. ❌ (İntibah bir aşk ve dram romanıdır, Cezmi tarihî romandır, Sergüzeşt esaret konuludur.)

31) Türk edebiyatında roman türünün ilk örneği olan eser ve yazarı hangisidir?

Cevap: B (Şemseddin Sami - Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat)

Açıklama:
Türk edebiyatında ilk yerli roman Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat’tır.

• İlk çeviri roman: Telemak - Yusuf Kamil Paşa
• İlk realist roman: Araba Sevdası - Recaizade Mahmut Ekrem
• İlk edebî roman: İntibah - Namık Kemal
• İlk tarihî roman: Cezmi - Namık Kemal

32) Bu parça ve verilen bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

Cevap: C (Ateşten Gömlek, Birinci Dünya Savaşı’nı konu edinir.)

Açıklama:

• Ateşten Gömlek, Kurtuluş Savaşı'nı anlatan ilk romandır. ❌ (Birinci Dünya Savaşı ile ilgili değildir.)
• Halide Edip’in hayatından izler taşır. ✅ (Yazar, bizzat Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır.)
• Tarihî gerçeklik yeniden kurgulanmıştır. ✅
• Hemşire Ayşe, kurgusal bir karakterdir. ✅
• Halide Edip ve Hemşire Ayşe’nin görevleri benzerdir. ✅

Sayfa 197 Cevapları | 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı | MEB Yayınları

33) Hangi öğrenci, kaçıncı cümlede yanlış bilgi vermiştir?

Cevap: E (Öykü, II. cümlede)

Açıklama: Öykü’nün II. cümlesi: “Bu dönem romanlarında konular İstanbul dışına çıkmamıştır.” ❌

Hatalı çünkü: Millî Edebiyat Dönemi romanları İstanbul dışına da çıkmıştır. Özellikle Anadolu, bu dönemin romanlarında geniş yer tutar. (Örnek: Çalıkuşu - Reşat Nuri Güntekin, Ateşten Gömlek - Halide Edip Adıvar)

34) Aşağıdakilerden hangisinde verilen eserlerin tümü III. bölümde (roman) yer alır?

Cevap: B (Sergüzeşt - Eylül - Ateşten Gömlek)

Açıklama:

• A) Araba Sevdası ve İntibah romandır ancak Kaşağı hikâyedir. ❌
• C) Dağa Çıkan Kurt bir hikâye kitabıdır. ❌
• D) Küçük Şeyler hikâye kitabıdır. ❌
• E) Yüksek Ökçeler hikâye kitabıdır. ❌
• B şıkkındaki eserlerin tamamı roman türündedir. ✅

35) Roman yazarları ülkelerine göre ikişerli gruplandırıldığında hangisi dışta kalır?

Cevap: D (Charles Dickens - İngiliz yazar olduğu için)

Açıklama:

• Honore de Balzac & Victor Hugo → Fransız yazarlar
• Dostoyevski & Gogol → Rus yazarlar
• Charles Dickens → İngiliz yazardır ve dışta kalır.

36) Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında anlatıcının araya girmesi ile ilgili doğru yargı hangisidir?

Cevap: D (Roman sanatında anlatıcının araya girmesi bir kusurdur.)

Açıklama:

• Ahmet Mithat Efendi, romanlarında anlatıcıyı sık sık araya sokarak okuyucuya seslenir. Ancak modern roman anlayışına göre yazarın böyle doğrudan müdahaleleri kusur olarak değerlendirilir.
• Tanpınar’ın da belirttiği gibi, roman sanatı okuyucu ile kitabın baş başa kalmasını gerektirir.

37) Aşağıdaki parçalardan hangisinde farklı bir bakış açısı kullanılmıştır?

Cevap: A (Hâkim (İlahi) bakış açısı kullanılmıştır.)

Açıklama:

• A şıkkında anlatıcı, karakterin iç dünyasını bilmektedir. (Gözlerinden yaşlar süzüldüğünü, Muazzez’in kendini tutamadığını anlatıyor.) Bu, ilahi (hâkim) bakış açısını gösterir.
• Diğer şıklarda ise kahraman bakış açısı kullanılmıştır. Yani anlatıcı, olayları birinci tekil şahıs ağzından anlatmaktadır.