10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 183-184-185-186-187-188-189-190 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 183

HAZIRLIK

Soru: Yazar ve şairlerin Millî Mücadele’yi kalemleriyle desteklemeleri ile ilgili görüşlerinizi açıklayınız.

Cevap: Millî Mücadele döneminde birçok yazar ve şair, halkı bilinçlendirmek ve motive etmek için eserler kaleme almıştır. Bu eserler vatan sevgisi, bağımsızlık mücadelesi ve millet bilincini pekiştirmiştir. Özellikle Halide Edib Adıvar, Mehmet Akif Ersoy, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi isimler, yazıları ve konuşmalarıyla halkı direnişe çağırmışlardır. Kalemin gücü, bu süreçte halkın moralini yükseltmiş, birlik ve beraberliği sağlamıştır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 186

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Millî Edebiyat Dönemi yazarlarından Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek adlı eserinden alınan bir metin okudunuz. Ateşten Gömlek, Kurtuluş Savaşı’nı anlatan ilk roman olarak kabul edilir. Yazar, İzmirli Ayşe, Cemal, İhsan, Peyami üzerinden Millî Mücadele yıllarını anlatır. Romanda geçen olaylar, Peyami’nin “Ateşten Gömlek” ismiyle tuttuğu günlüklerden oluşur.
Romanda İzmir’in işgali, Sultanahmet Mitingi, İstanbul’un işgali, Anadolu’ya geçiş, çetelerin düşmanla mücadelesi, isyanlar, düzenli ordunun kuruluşu ve Sakarya Savaşı gibi tarihî olaylar işlenmiştir.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

Soru 1: “Cemal benim bacaklarımla beraber toprağa düştü.” cümlesinde altı çizili kelime grubunun anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlüğü’nden kontrol ediniz. Kelime grubunun gerçek ve mecaz anlamını birer cümlede kullanınız.

• Toprağa düştü (tahminim): Ölmek, şehit olmak
• Toprağa düştü (TDK Sözlük anlamı): Ölüp gömülmek

Gerçek anlamda kullanım: Yaşlı adam hayatını kaybedince köy mezarlığında toprağa düştü.
Mecaz anlamda kullanım: Şehitlerimizin kanı bu vatan toprağına düştü ve bize bağımsızlığı armağan etti.

Soru 2: Okuduğunuz metnin teması nedir? Metnin temasını dönemin gerçekliğiyle ilişkilendiriniz.

Cevap: Metnin teması vatan sevgisi ve fedakârlıktır. Millî Mücadele döneminde Türk halkı, bağımsızlık için büyük bir mücadele vermiş ve birçok insan vatan uğruna hayatını feda etmiştir. Romanda da Ayşe, Peyami, İhsan ve Cemal gibi karakterler, işgale karşı büyük bir cesaretle savaşmakta ve mücadele etmektedirler. Bu tema, dönemin Millî Mücadele ruhuyla birebir örtüşmektedir.

Soru 3: Okuduğunuz metindeki kişilerin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulununuz. Bu kişilerin birlikte hareket etmesini sağlayan en önemli değerin ne olduğunu ortak özelliklerinden yola çıkarak söyleyiniz.

Cevap: Metindeki karakterler şu ortak özelliklere sahiptir:

• Fedakârlık: Ayşe, Peyami, Cemal ve İhsan, vatanları uğruna her türlü zorluğa göğüs germektedir.
• Cesaret: Karakterler, düşmana karşı korkusuzca mücadele etmektedir.
• Vatanseverlik: Tüm karakterler, bağımsızlık uğruna her şeylerini feda etmeye hazırdır.

Bu karakterleri bir arada tutan ve birlikte hareket etmelerini sağlayan en önemli değer, vatan sevgisi ve bağımsızlık mücadelesine olan inançlarıdır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 187

Soru 4: Metinde olayın geçtiği zaman ve mekânın gerçeklikle ilişkisi hakkında çıkarımlarınızı söyleyiniz.

Cevap: Metinde olaylar Kurtuluş Savaşı döneminde geçmektedir. İzmir’in işgali, Anadolu’da Kuvayı Milliye’nin savaşı, İstanbul’un işgali ve Sakarya Zaferi gibi olaylar dönemin gerçek tarihî olaylarıdır. Mekân olarak İstanbul ve Anadolu’nun farklı bölgeleri seçilmiştir. İşgal altındaki İstanbul ve bağımsızlık için mücadele eden Anadolu, dönemin gerçekliğiyle doğrudan örtüşmektedir.

Soru 5: Okuduğunuz metnin anlatıcısı ve anlatıcının olaylardaki rolünü açıklayınız.

Cevap: Ateşten Gömlek romanı günlük tarzında yazılmıştır. Anlatıcı olayın içinde yer alan bir kahramandır. Bu nedenle anlatıcı kahraman bakış açısına sahiptir. Peyami, hem olayları yaşayan hem de okuyucuya aktaran bir karakterdir.

Soru 6: Okuduğunuz metinde kullanılan anlatım biçimlerini ve anlatım tekniklerini belirleyerek aşağıdaki tabloya yazınız.

Soru 7: Halide Edip Adıvar’ın Kurtuluş Savaşı’na bizzat katılıp cephe gerisinde gönüllü hemşirelik yapması, okuduğunuz metnin anlatımını nasıl etkilemiştir?

Cevap: Halide Edip Adıvar’ın Kurtuluş Savaşı’nda bulunması ve hemşirelik yapması, anlatımın daha gerçekçi ve samimi olmasını sağlamıştır. Yazarın bizzat cephede gördüklerini aktarması, metne güçlü bir tarihî belge niteliği kazandırmış ve savaşın zorluklarını daha etkileyici bir şekilde anlatmasına olanak tanımıştır.

Soru 8: Dönemin tarihî, sosyal ve siyasi yapısının okuduğunuz metne yansımaları hakkında neler söyleyebilirsiniz? Açıklayınız.

Cevap: Metinde, Kurtuluş Savaşı’nın zorlukları, işgal yılları ve bağımsızlık mücadelesi gerçekçi bir şekilde anlatılmaktadır.

• Kadınların savaşta rol alması, dönemin toplumsal değişim sürecini yansıtır.
• İstanbul’daki işgal atmosferi ve Anadolu’da halkın örgütlenerek mücadele etmesi, dönemin siyasi durumunu açıkça gözler önüne serer.
• Millî Mücadele’ye olan destek ve halkın duyarlılığı, romanın toplumsal gerçekçiliğini güçlendirir.

Soru 9: Romanın başındaki o mektup, doğrusu, günlerimi gecelerimi büyülemiştir. Bir romancının bir başka romancıya yazdığı ve ‘Yakup Kadri Bey’e diye başlık attığı ‘açık mektup’, edebiyatımızdaki -hemen hemen tek- romancıdan romancıya teşekkür mektubudur. Zaten Halide Edip mektubunda yalnızca ödünç aldığı roman adı için teşekkür etmez. Millî Mücadele’yi bir kez daha, puslar içinde, billûrlaşmış olarak görür.

Cevap: Ateşten Gömlek adı, romanın ana fikrini ve karakterlerin yaşadığı zorlukları simgelemektedir.

• “Ateşten gömlek” ifadesi, büyük bir fedakârlık gerektiren, zorluklarla dolu bir görevi üstlenmek anlamına gelir.
• Romandaki karakterler, bağımsızlık mücadelesinin zorluklarını yaşamakta ve bu mücadelede ağır bedeller ödemektedir.
• Bu isim, mücadelenin bir “ateş” gibi yakıcı, tehlikeli ve zor olduğunu; ancak cesaret ve inançla bu yolda ilerleyenlerin vatanı kurtaracağını anlatmaktadır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 188

DİL BİLGİSİ

Soru 1: Aşağıdaki verilen cümleleri anlamına göre inceleyerek çeşitlerini tabloda karşılarına yazınız.

Soru 2: Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler günümüzde nasıl yazılmaktadır? Kelimelerin bugünkü kullanımını, Türk Dil Kurumunun Yazım Kılavuzu’ndan kontrol edip cümlelerin yanındaki uygun boşluklara yazınız.

Cevap:

• "Terketmiş" kelimesi "terk etmiş" şeklinde ayrı yazılmalıdır.
• "latince" kelimesi büyük harfle başlamalıdır: "Latince"

Soru 3: Aşağıdaki cümlelerde güncel noktalama kurallarına uymayan kullanımların altını çiziniz.

✔ Yanlış Noktalama Kullanımları:

“Yunanlılar ’ın arkasından Ayşe’nin İzmir ’ine beraber gireceğiz.”

• Yanlış: Yunanlılar ’ın
• Doğru: Yunanlıların
• Kesme işareti, özel isimlere ek gelen çekim eklerinden ayrılmak için kullanılır. Ancak Yunanlılar özel isim değildir, bu nedenle kesme işareti kullanılmamalıdır.

“…ne ismini, ne de ne…”

• Yanlış: ne…ne bağlacı arasına virgül konmaz.
• Doğru: ne ismini ne de ne olduğunu biliyor.

Soru: Halide Edip Adıvar, Sultanahmet Mitingi’nde yaptığı coşkulu konuşma ile halkı Millî Mücadele’ye katılmaları yönünde cesaretlendirmiştir. Halide Edip Adıvar’ın Sultanahmet Mitingi’nde yaptığı konuşmayı okuyunuz.

Cevap: Halide Edip Adıvar’ın 1919 yılında yaptığı Sultanahmet Mitingi konuşması, Millî Mücadele’nin en önemli dönüm noktalarından biri olarak kabul edilir. Bu konuşma, Türk milletine bağımsızlık ve direniş ruhunu aşılamak amacıyla yapılmıştır.

Konuşmada vurgulanan temel noktalar:

• Türk milletinin geçmişten gelen bağımsızlık ruhuna dikkat çekmesi.
• Kadın-erkek herkesin vatanı korumak için mücadele etmesi gerektiği.
• İşgallere karşı koymanın bir onur meselesi olduğu.
• Halkın millî birlik içinde hareket etmesi ve işgallere boyun eğmemesi gerektiği.

Bu konuşma, halk arasında büyük bir coşku ve direniş ruhu oluşturmuş, Millî Mücadele’ye katılımı artırmıştır. Halide Edip’in cesur sözleri, işgale karşı direnişin sembolü olmuştur.

Soru: Ateşten Gömlek romanından uyarlanan TRT yapımı dört bölümlük Ateşten Günler adlı dizi filmini izleyiniz. Dizi film ile okuduğunuz metni karşılaştırınız.

Cevap: Ateşten Gömlek romanından uyarlanan TRT yapımı “Ateşten Günler” dizisi, romandaki karakterleri ve olayları görselleştirerek izleyiciye sunar.

Karşılaştırma:

Roman, Peyami’nin içsel dünyasını ve psikolojik yolculuğunu ayrıntılı bir şekilde işlerken, dizi daha çok görselliğe ve aksiyona odaklanmıştır. Roman, edebî dili ve anlatımıyla derinlikli bir okuma sunarken, dizi daha dramatik ve hareketli sahnelerle izleyiciye görsel bir deneyim sunmaktadır.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 189

Romanın Sonunu Değiştirerek Yeniden Yazıyorum

Roman: Ateşten Gömlek – Halide Edip Adıvar

Yeni Son:

Peyami, savaş meydanında ağır yaralandığında hayatının gözlerinin önünden geçtiğini hissetti. O ana kadar savaşın getirdiği kayıplarla yaşamak zorunda kalmıştı, ancak içinde hâlâ bir umut vardı. Kendini toparladı ve savaş bitene kadar mücadele etmeye karar verdi.

Ayşe ve İhsan, son bir direniş için hazırlık yaparken, Türk ordusu büyük bir zafer kazandı. Düşman birlikleri geri çekildi ve Anadolu, bağımsızlığını ilan etti. Zafer haberleri duyulduğunda, halk sokaklara döküldü, her yer bayraklarla süslendi.

Peyami, iyileştikten sonra savaşın hatıralarını bir günlük olarak yazmaya devam etti. Ancak bu defa, yalnızca kayıpları değil, kazanımları da yazıyordu. Millî Mücadele’yi anlatan bu günlüğü, gelecek nesillerin bağımsızlığın kıymetini anlaması için kaleme aldı.

Sonunda Ayşe, vatan için gösterdiği fedakârlıkların karşılığında halk arasında bir kahraman olarak anıldı. İhsan, cepheden sağ döndü ve askerî hayatına devam etti. Türkiye, bağımsızlığına kavuşurken, Peyami de artık umutsuz bir asker değil, bağımsız bir vatanın özgür insanı olarak hayatına devam etti.

Romanın Olay Örgüsünü Hikâye Formunda Yeniden Yazıyorum

Hikâye:

İzmir’in işgal edildiği haberi dalga dalga Anadolu’ya yayılmıştı. Düşman askerlerinin kenti yağmaladığı, halkın çaresizce mücadele ettiği anlatılıyordu. O sırada İstanbul’da, Ayşe adında genç bir kadın, İzmir’in işgaline kayıtsız kalamayacağını hissediyordu.

Ayşe’nin içinde bir ateş yanıyordu. Ailesini, memleketini ve vatanını korumak istiyordu. Gönüllü olarak Anadolu’ya geçti. Burada, Kuvayı Milliye saflarında savaşan İhsan ve Peyami ile tanıştı. Üçü de vatan için mücadele eden insanlardı.

Cephede günlerce süren çatışmalar, soğuk geceler ve açlık onları yorsa da, vatan sevgisi her şeyin üstündeydi. Sonunda, Türk ordusu düşmanı İzmir’den çıkardı. Halk, özgürlüğünü kutlarken, Ayşe, Peyami ve İhsan, yıllarca süren mücadelenin zaferle taçlandığını gördüler.

Artık yeni bir Türkiye doğmuştu ve bu zafer, yalnızca savaş meydanında değil, kalplerde de kazanılmıştı.

Romanın Bir Kesitini Diyalog Tekniği ile Yeniden Yazıyorum

Savaş Alanında Bir Diyalog:

Peyami: Ayşe, burada ne işin var? Senin gibi bir kadının cephede olması tehlikeli!

Ayşe: Tehlikeli mi? Senin gibi nice gencin burada vatan için savaştığını gördüm. Ben de bu mücadelede yer almak istiyorum.

İhsan: Ayşe haklı, Peyami. Bu savaş yalnızca erkeklerin değil, vatanını seven herkesin savaşı.

Peyami: Peki, ama kendine dikkat et. Düşman çok güçlü ve silahları bizden fazla.

Ayşe: Önemli olan sayı değil, inanç. Biz vatanımız için buradayız, sonuna kadar savaşacağız!

(Arka planda top sesleri duyulur, düşman askerleri ilerlerken herkes siperlerine çekilir.)

İhsan: Hadi, siperlere geçin! Burada bekleyerek kazanamayız!

Peyami: Şimdi değilse ne zaman? Bu ülkeyi ancak biz kurtarabiliriz!

(Top sesleri devam ederken, sahne kapanır. Türk askerleri bağımsızlık için son savaşlarını vermeye hazırlanır.)

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 190

SÖZLÜ İLETİŞİM

Türk ve dünya edebiyatından sinemaya uyarlanmış bir romanın filmini izleyerek analiz yapma etkinliği

Film Analizi Konuşması: “Çalıkuşu” (Reşat Nuri Güntekin)

1. Giriş: Roman ve Filmin Tanıtımı

Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu adlı romanı, Türk edebiyatının en önemli klasiklerinden biridir. Roman, Osmanlı’nın son dönemlerinde geçen bir hikâyede, Feride isimli genç bir kadının yaşadığı aşk ve toplum baskıları karşısında verdiği mücadeleyi anlatır. Feride’nin yaşadığı haksızlıklar karşısında güçlü duruşu, romanın ana temasını oluşturur.

Roman, 1966 yılında sinemaya uyarlanmış, 1986 ve 2013 yıllarında ise dizi olarak izleyiciyle buluşmuştur. Sinema ve dizi uyarlamalarında, Feride karakterinin özgürlüğe olan düşkünlüğü ve idealist yönü başarıyla işlenmiştir.

2. Gelişme: Filmin Romana Uygunluğu ve Detaylar

• Çalıkuşu filmi, romanın olay örgüsüne büyük ölçüde sadık kalmıştır. Feride’nin, Kâmran’a olan aşkı ve bu aşkın toplum baskısıyla nasıl sınandığı etkileyici bir şekilde yansıtılmıştır.
• Filmin en dikkat çekici yanı, Feride’nin Anadolu’daki öğretmenlik yıllarının oldukça gerçekçi betimlenmesidir. Film, dönemin kırsal hayatını ve Feride’nin yaşadığı zorlukları başarılı bir şekilde aktarmıştır.
• Oyunculuk: Feride karakterini canlandıran Türkan Şoray, karakterin duygusal iniş çıkışlarını başarılı bir şekilde yansıtmıştır. Ancak, romandaki iç dünyasının filmde daha yüzeysel işlendiği söylenebilir.
• Eksiklikler: Romandaki günlük tarzında ilerleyen anlatım filmde yeterince vurgulanmamıştır. Bu durum, Feride’nin içsel dünyasını tam anlamıyla yansıtamamıştır.
• Mekân ve Görsellik: Dönemin kasaba hayatı, köy okulları, sokaklar ve giysiler, izleyiciye güçlü bir görsellik sunarak gerçekçi bir atmosfer yaratmıştır.
• Müzik Kullanımı: Filmin müzikleri, Feride’nin ruh hâlini ve duygusal değişimlerini izleyiciye başarılı bir şekilde aktarmaktadır.

3. Sonuç: Filmin ve Romanın Mesajı

• Çalıkuşu filmi, romandaki azim, fedakârlık ve bağımsız kadın temasını büyük ölçüde yansıtmaktadır.
• Feride’nin, kadınların toplumda yer edinmesi için verdiği mücadele ve güçlü kişiliği, özellikle genç kadınlara ilham verici bir hikâye sunmaktadır.
• Filmin romandan farklı olarak bazı olayları kısalttığı ve Feride’nin içsel hesaplaşmalarını tam anlamıyla işleyemediği söylenebilir. Ancak genel olarak, romandaki duygusal yoğunluğu hissettiren, dönemin toplumsal yapısını yansıtan başarılı bir uyarlama olmuştur.

Konuşma Planı ve Hazırlık Aşamaları

Konuşma Dinleme İlkeleri

Konuşmayı dinleyenlerden şu kriterlere dikkat etmeleri istenir:
✅ Konu ve ana fikri belirlemek
✅ Konunun akışını takip etmek
✅ Açık ve örtük iletileri analiz etmek
✅ Konuşmanın mantıklı olup olmadığını sorgulamak
✅ Sunulan bilgilerin doğruluğunu değerlendirmek

Bu etkinlik sayesinde, edebi bir eserin sinema uyarlaması analiz edilerek, edebiyat ile sinema arasındaki farklar ve benzerlikler ele alınmış olur.