11. Sınıf Tarih Ders Kitabı 2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları Meb Yayınları

2. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI VE CEVAPLARI

A- Aşağıdaki ifadeleri birer cümleyle açıklayınız.

1- Hümanizm nedir?
Cevap: Hümanizm, XIV. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan, insan merkezli bir düşünce anlayışıdır. Orta Çağ’ın skolastik düşüncesine karşı doğmuş ve Antik Yunan ve Roma kültürünü temel alarak bireyin bilgiye, sanata ve özgürlüğe ulaşmasını amaçlamıştır.

2- Mukataa nedir?
Cevap: Mukataa, Osmanlı maliyesinde devletin gelir kaynaklarını belirli bir bedel karşılığında özel kişilere veya mültezimlere devretme uygulamasıdır. Devlet, vergi toplama yetkisini peşin ödeme karşılığında devrederek nakit ihtiyacını karşılamıştır.

3- Ekber ve Erşed Sistemi nedir?
Cevap: Ekber ve Erşed Sistemi, Osmanlı taht kavgalarını önlemek amacıyla getirilen bir veraset sistemidir. Bu sistemde, hanedanın en yaşlı (Ekber) ve en olgun (Erşed) üyesi padişah olmaya hak kazanmıştır. Ancak şehzadeler yönetim tecrübesi kazanamadıkları için devlet adamları ve saray kadınlarının etkisinde kalmışlardır.

4- Kâtip Çelebi kimdir?
Cevap: Kâtip Çelebi, Osmanlı Devleti’nin önemli bilim insanlarından biri olup tarih, coğrafya ve biyografi alanlarında çalışmalar yapmıştır. En önemli eserleri Keşfü'z Zünun ve Cihannümadır.

B- Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1- Orta Çağ Avrupası’nda bilimin gelişmemesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: Orta Çağ Avrupa’sında bilimsel gelişmelerin durmasının en önemli nedeni, kilisenin baskıcı tutumu ve skolastik düşüncenin hakimiyetidir. Bilimsel düşünce, kilisenin dogmalarına uygun olmak zorundaydı ve farklı fikirler yasaklanmıştı. Kilisenin kontrolündeki eğitim sistemi de özgür düşünceyi engellemiştir.

2- Ulus devletler, mali sorunlarını çözmek için hangi politikaya yönelmiştir?
Cevap: Ulus devletler, mali sorunlarını çözmek için vergileri artırmış, merkantilist ekonomi politikalarını benimsemiş ve iç-dış borçlanmaya yönelmiştir. Ayrıca kolonilerden elde edilen gelirler artırılmaya çalışılmıştır.

3- Osmanlı Devleti, Avrupa’nın askeri gücünü yakalamak için hangi çalışmaları yapmıştır?
Cevap: Osmanlı Devleti, Avrupa’nın askeri gücüne yetişebilmek için şu reformları yapmıştır:

• Yeniçeri Ocağı kaldırılarak modern bir ordu kurulmuştur.
• Nizam-ı Cedid adı verilen yeni bir askeri sistem oluşturulmuştur.
• Avrupa’dan askeri uzmanlar getirilerek eğitim reformları yapılmıştır.
• Silah ve mühimmat üretimi artırılarak savaş teknolojileri geliştirilmiştir.

4- Celâli İsyanlarının çıkmasında etkili olan nedenler nelerdir?
Cevap: Celâli İsyanlarının çıkmasının başlıca nedenleri şunlardır:

• Tımar sisteminin bozulması ve tarımsal üretimin azalması,
• Vergilerin artırılması ve halkın ekonomik sıkıntıya düşmesi,
• Nüfus artışıyla birlikte işsizlik ve göç dalgasının başlaması,
• Devlet otoritesinin zayıflaması ve taşra yöneticilerinin keyfi uygulamaları.

5- Osmanlı Devleti'nde Lâle Devri'nde gerçekleştirilen yenilikler nelerdir?

• İlk Türk matbaası kurulmuştur.
• Batı tarzı mimari yapılar inşa edilmiştir.
• Çiçek aşısı uygulanmaya başlanmıştır.
• İtfaiye teşkilatı (Tulumbacılar Ocağı) oluşturulmuştur.
• Avrupa’ya elçiler gönderilerek Batı’daki gelişmeler takip edilmiştir.
• Kütüphaneler açılarak bilim ve eğitim desteklenmiştir.

C- Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1- Merkantilizm ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Yalnız I

2- Aşağıdakilerden hangisi tımar sisteminin bozulmasının nedenlerinden biri değildir?
D) Tımarların özel mülke dönüştürülmesinin önlenmesi

3- Osmanlı Devleti'nde belirli bir veraset sisteminin olmaması hangi sonuçlara yol açmıştır?
E) I, II ve III

4- Amerika’nın keşfi sonrası Avrupa’ya akan değerli madenler hangi gelişmelere yol açmıştır?
C) I ve III

5- Aşağıdakilerden hangisi kapitülasyonların verilme nedenlerinden biri değildir?
A) Osmanlı’daki tüccarların, tekelci uygulamalarını önlemek

6- XVI. yüzyılın başlarına kadar Avrupa’da siyasi, sosyal ve ekonomik alanda en etkili kurumun kilise olmasında aşağıdakilerden hangileri etkili olmuştur?
E) I, II ve III

7- Kâtip Çelebi'nin öğrenmeye olan ilgisini gösteren özellikleri nelerdir?
A) Yalnız I

8- Avrupa’daki bilim insanlarının düşünceleri dikkate alındığında aşağıdaki bilim insanlarından hangisine değinilmemiştir?
C) T. Moore

9- Yeni Çağ’da kilisenin kısıtlayıcı engellerinden kurtulmak isteyen ve böylece faaliyet alanlarını genişleterek yükselmeyi amaçlayan sınıf hangisidir?
A) Burjuvazi

10- Yeniçeri İsyanlarının sonucunda aşağıdakilerden hangileri ortaya çıkmıştır?
E) I, II ve III

Ç- Osmanlı Devleti’nin Gelir-Gider Durumu (XVI ve XVII. yüzyıllar)

1- 1592-1598 yıllarında giderlerde artış görülmesinin sebebi nedir?
Cevap: Uzun süren savaşlar, ganimet gelirlerinin azalması ve orduya ayrılan harcamaların artması nedeniyle giderlerde yükseliş yaşanmıştır.

2- XVII. yüzyılın ilk yarısında devletin gelirlerinde artış görülmesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: Tarhuncu Ahmet Paşa’nın mali reformları sayesinde devletin bütçe açığı kontrol altına alınmış, saray masrafları azaltılmış ve vergi sisteminde düzenlemeler yapılmıştır.

3- XVI. yüzyılda gelir ve giderlerin birbirine en yakın olduğu yıl aralığı hangisidir?
Cevap: 1643-1644 yılları arasıdır.

Şark Mektupları

Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

1- Batılı seyyahların Türklere karşı sahip olduğu ön yargılar nelerdir?
Cevap: Batılı seyyahlar, Osmanlı toplumunu barbar, geri kalmış ve medeniyetten uzak olarak görmüşlerdir. Yemek yeme alışkanlıkları, kıyafetleri ve yaşam tarzları hakkında ön yargılı düşünceler taşıyarak Osmanlı'yı Avrupa standartlarına göre değerlendirmişlerdir.

2- Muhakeme ne anlama gelir?
Cevap: Muhakeme, iki farklı görüşü karşılaştırarak değerlendirme yapma ve bir sonuca ulaşma sürecidir.

3- Montagu, Türk kadını hakkında hangi bilgileri vermiştir?
Cevap: Lady Montagu, Osmanlı kadınlarının Avrupa kadınlarına kıyasla daha özgür olduğunu, sosyal hayatta daha aktif yer aldıklarını ve toplum içinde saygın bir konumda bulunduklarını belirtmiştir.

4- Montagu’nun mektupları Avrupa’da hangi alanlarda etkili olmuştur?
Cevap: Montagu’nun mektupları, Avrupalı bilim insanları, sanatçılar ve siyasetçiler için Osmanlı kültürü hakkında önemli bir kaynak olmuş, Doğu’nun gizemli dünyasını Batı'ya tanıtmıştır.

Müteferrika ve Matbaa

Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız

1- İbrahim Müteferrika’nın matbaa hakkındaki görüşleri nelerdir?
Cevap: İbrahim Müteferrika, matbaanın bilimsel ilerlemeye büyük katkı sağlayacağını, kitapların daha hızlı basılarak yaygınlaşacağını ve halkın bilgiye ulaşımının kolaylaşacağını savunmuştur.

2- Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin büyükelçi olarak görevlendirilme sebebi nedir?
Cevap: Osmanlı’nın Batı'daki gelişmeleri yakından takip etmek istemesi nedeniyle Fransa’ya elçi olarak gönderilmiş ve Avrupa'daki yenilikleri gözlemleyerek Osmanlı’ya aktarmıştır.

3- Risale ne anlama gelir?
Cevap: Risale, küçük hacimli kitap veya broşür anlamına gelir.

4- Matbaanın bilimsel gelişmelere olan katkıları nelerdir?
Cevap: Matbaa sayesinde kitaplar daha ucuz hale gelmiş, bilgiye ulaşım kolaylaşmış, okuma-yazma oranı artmış ve bilimsel araştırmalar hız kazanmıştır.

5- Günümüzde matbaa fuarlarında hangi tür etkinlikler yapılabilir?
Cevap: Günümüzde matbaa fuarlarında;

• Yeni çıkan kitapların tanıtımı,
• Yazar söyleşileri ve imza günleri,
• Matbaa teknolojilerinin sergilenmesi,
• Tarihî el yazmalarının dijital ortama aktarılması gibi etkinlikler düzenlenebilir.

Copernicus Teorisi

Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

1- Copernicus’un en önemli özellikleri nelerdir?
Cevap: Copernicus meraklı, araştırmacı ve cesur bir bilim insanıdır. Dönemin baskıcı ortamına rağmen bilimsel gerçekleri ortaya koymaktan çekinmemiştir.

2- Batlamyus’un Evren Modeli ile Copernicus’un Teorisi arasındaki farklar nelerdir?

• Batlamyus’a göre Dünya evrenin merkezindedir ve Güneş dâhil tüm gezegenler onun etrafında döner.
• Copernicus’a göre ise Güneş merkezde olup, Dünya ve diğer gezegenler onun etrafında döner.

3- Copernicus, teorisini neden ömrünün son yıllarında açıklamıştır?
Cevap: Kilisenin tepkisinden çekindiği için teorisini uzun süre gizli tutmuş, ancak ölümüne yakın yayımlamıştır.

4- Hangi bilim insanı hakkında bir doodle tasarlamak isterdiniz? Neden?
Cevap: Nikola Tesla hakkında bir doodle hazırlamak isterdim. Çünkü elektrik ve manyetizma alanında devrim niteliğinde buluşlara imza atmış ve günümüz teknolojisine yön vermiştir.

5- Seçtiğiniz bilim insanı hakkında kısa bir tanıtım yazısı hazırlayınız.
Cevap: Nikola Tesla (1856-1943), Sırp kökenli bir mucit ve elektrik mühendisidir. Alternatif akım sistemini geliştirerek modern elektriğin temellerini atmıştır. Kablosuz enerji aktarımı, radyo dalgaları ve manyetik alan üzerine yaptığı çalışmalar bilim dünyasında çığır açmıştır.