12. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 153-157-158-159 Cevapları Melis Yayınları

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 153

1) Bu parçaya göre Kemal Tahir’in “Devlet Ana” adlı romanını yazma nedenini belirleyiniz.

Cevap: Osmanlı Devleti gibi büyük bir devletin kuruluş sürecinde insan unsurunun başarısını ve toplumsal dinamiklerin önemini araştırmak amacıyla Devlet Ana romanını yazmıştır. Kemal Tahir, Osmanlı’nın güçlü bir devlet olarak yükselişindeki sosyal, ekonomik ve kültürel etkenleri ele alarak bu başarıyı sağlayan faktörleri ortaya koymak istemiştir. Aynı zamanda, Türk halkının devlet kurma yeteneği, dayanışma ruhu ve tarih boyunca sahip olduğu yaşama gücünü vurgulamayı hedeflemiştir.

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 157

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: “Devlet Ana” romanının tema ve konusunu belirleyip aşağıdaki ilgili alana yazınız.

• Tema: Devlet kurma ve halkın birliği.
• Konu: Osmanlı Devleti’nin kuruluş süreci, halkın dayanışması, devlet adamlarının mücadeleleri ve ahilik teşkilatının önemi.

Soru 2: Metinde geçen “ahilik”, “cönk” ve “Hamzanâme” kelimelerinin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin etmeye çalışınız. Tahmininizi TDK Türkçe Sözlük’ten ve çeşitli kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Ahilik

• Tahmin: Osmanlı’da esnaf teşkilatı.
• TDK Sözlük: Orta Çağ’da Anadolu’da gelişmiş, esnaf ve sanatkârların teşkilatlanarak meslekî ve ahlaki kurallara bağlı kaldıkları bir sistem.

Cönk

• Tahmin: Eski Türk halk edebiyatında şiir defteri.
• TDK Sözlük: Halk şairlerinin şiirlerini topladıkları, uzunlamasına açılan, deri kaplı defter.

Hamzanâme

• Tahmin: Dini hikâyelerin bulunduğu kitap.
• TDK Sözlük: Hz. Hamza’nın menkıbelerini anlatan kitap.

Soru 3: Metinde yer alan olaylar ne zaman, nerede geçmektedir? Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz. Kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi, olayların gelişiminde zaman ve mekânın işlevini değerlendiriniz.

• Zaman: Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi, 13. yüzyılın sonları.
• Mekân: Anadolu’nun kırsal bölgeleri, köyler ve kasabalar.
• İlişki: Zaman ve mekân, kahramanların ruh hâli ile örtüşmektedir. Olaylar, Osmanlı Devleti’nin temellerinin atıldığı dönemde geçmektedir. Halkın zor şartlar altında dayanışma içinde olması ve devlet kurma sürecindeki mücadeleleri anlatılmaktadır.

Soru 4: Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirleyiniz. Bu şahısların olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özelliklerini, toplumsal statülerini, gerçek kişilerle ilişkilerini, tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.

• Yunus Emre: Bilge, derviş ruhlu, maneviyata önem veren bir karakterdir. Halkın içinde olan, yardımsever, ahlaklı ve yol gösterici bir kişiliktir.
• Osman Bey: Karizmatik, cesur ve adaletli bir liderdir. Devlet adamı olarak halkını koruyan, güçlü ve kararlı bir figürdür.

Soru 5: Metinde anlatılan Yunus Emre ile gerçek Yunus Emre’nin kişilik özellikleri örtüşmekte midir? Bu soruyu eski bilgilerinizi hatırlayarak cevaplayınız.

Cevap: Evet, metindeki Yunus Emre ile tarihî Yunus Emre’nin özellikleri örtüşmektedir. Her ikisi de halkın içinde, onların sorunlarını dinleyen ve manevi bir lider olarak kabul edilen bir şahsiyettir. Herkesin anlayabileceği sade bir dil kullanmış, toplumun aydınlanmasını sağlamıştır.

Soru 6: “Dede Korkut Hikâyeleri”nde Dede Korkut, halkı zora düştüğünde ortaya çıkan, onlara yol gösteren, yardım eden bir ulu kişidir. Metinde Yunus Emre, Dede Korkut ağzıyla konuşturulmuştur. Bu anlamda bu metinde Dede Korkut’un yerini Yunus Emre almıştır, diyebilir miyiz? Düşüncelerinizi ifade ediniz.

Cevap: Evet, metinde Yunus Emre Dede Korkut’un işlevini üstlenmiştir. Halkı aydınlatan, zor durumda olanlara yol gösteren, öğütler veren ve manevi önderlik yapan bir kişiliktir. Bu nedenle Dede Korkut’un Anadolu’daki temsilcisi olarak düşünülebilir.

Soru 7: Yunus Emre’nin mesnevisinin adını “Risâlet-al-Nushiye” koymak istemesinin nedenlerini ve o dönemde Türkçenin yöneticiler katındaki değerini metne göre belirleyiniz.

Cevap: Yunus Emre’nin eserine “Risâlet-al-Nushiye” adını vermek istemesi, onun topluma öğütler veren, rehberlik eden bir bilge olduğunu göstermektedir. O dönemde Türkçe, halk arasında yaygın olsa da yönetici kesimde Arapça ve Farsça daha prestijli dillerdi. Yunus Emre, halkın anlayabileceği sade bir Türkçe kullanarak onların bilinçlenmesini sağlamıştır.

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 158

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

Soru 8: “Devlet Ana” adlı romandan alınan metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz.

• Millî Değerler: Osmanlı Devleti’nin kuruluş süreci, halkın dayanışması ve yardımlaşma anlayışı.
• Manevi Değerler: İslam inancı, Yunus Emre’nin manevi rehberliği ve halkın dini değerleri.
• Evrensel Değerler: Barış, yardımlaşma, dostluk ve adalet anlayışı.
• Sosyal, Siyasi ve Tarihi Ögeler: Osman Bey’in liderliği, Ahilik teşkilatının topluma etkisi, Osmanlı Devleti’nin temellerinin atılması.
• Mitolojik Ögeler: Eski Türk destanlarındaki kahramanlık hikâyelerinin yansımaları.

Soru 8a: “Devlet Ana” romanında anlatılanların döneminin gerçekliğiyle ilişkisini değerlendiriniz.

Cevap: Roman, Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemiyle ilgili tarihî gerçekleri yansıtmaktadır. Roman, dönemin sosyal, siyasi ve ekonomik yapısını, Osmanlı’nın kurucuları ve toplumsal yapısıyla birlikte işlemektedir.

Soru 8b: İçeriğin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisini inceleyiniz.

Cevap: Roman, toplumsal gerçekçilik akımı doğrultusunda yazılmıştır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi, o dönemdeki sosyal yapıyla bire bir örtüşmektedir. Roman, bireysel hikâyeler üzerinden toplumsal değerleri anlatmaktadır.

Soru 8c: Yunus Emre’nin Osman Bey’den istedikleri arasında “Aç gezeni doyursun, yalıncak gezeni giydirsin.” de vardır. Bu istek yardımlaşma kültürümüzle ilişkilendirilebilir mi? Açıklayınız.

Cevap: Evet, Yunus Emre’nin bu isteği Türk kültüründeki yardımlaşma ve dayanışma geleneğini yansıtmaktadır. Türk toplumunda komşuluk, misafirperverlik ve fakirlere yardım etme anlayışı tarih boyunca önemli bir yer tutmuştur.

Soru 8ç: “Devlet Ana” romanında Yunus Emre ve Kaplan Çavuş’un dostluğa verdiği değer nasıl ifade edilmiştir? Açıklayınız.

Cevap: Yunus Emre ve Kaplan Çavuş’un dostluğu güven, saygı ve sadakat temelinde şekillenmiştir. İkili arasındaki ilişki, manevi bir bağ ile desteklenmiş ve zorluklar karşısında birbirlerine verdikleri destek vurgulanmıştır.

Soru 9: Cumhuriyet Dönemi’nde tarihî roman türünde eser veren sanatçıları ve eserlerini sıralayınız.

Cevap: Cumhuriyet Dönemi’nde tarihî roman yazan sanatçılar ve eserleri:

• Mustafa Sepetçioğlu – Selçuklu Üçlemesi (Kilit, Anahtar, Kapı)
• Samim Kocagöz – Kalpaklılar, Doludizgin
• Tarık Buğra – Osmancık, Küçük Ağa
• Cevat Şakir Kabaağaçlı – Turgut Reis
• Kemal Tahir – Devlet Ana
• Orhan Pamuk – Beyaz Kale, Benim Adım Kırmızı
• Nedim Gürsel – Boğazkesen
• Turgut Özakman – Şu Çılgın Türkler

DİL BİLGİSİ

Soru 1a: “Bir garip ölmüş diyeler, / Üç günden sonra duyalar / Soğuk su ile yuyalar, / Şöyle garip benim gibi…” Bu parçada ifade edilmek isteneni belirleyiniz.

Cevap: Bu dizelerde yalnızlık, sahipsizlik ve gurbet duygusu işlenmektedir. Kişinin, öldüğünde kimsenin fark etmeyeceği bir garip olduğuna vurgu yapılmaktadır.

Soru 1b: Eğik çizginin bu parçadaki kullanım amacını belirleyiniz.

Cevap: Eğik çizgi, şiir dizelerini ayırmak için kullanılmıştır.

Soru 1c: Üç noktanın bu parçadaki kullanım amacını belirleyiniz.

Cevap: Üç nokta, ifadenin tamamlanmadığını ve anlamın okuyucuya bırakıldığını göstermek için kullanılmıştır.

Soru 1ç: “Yuyalar” kelimesinin bugünkü kullanılış biçimini söyleyiniz.

Cevap: “Yuyalar” kelimesi günümüzde “yıkarlar” şeklinde kullanılmaktadır.

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 159

Soru 2a: “Elverir, hay hay… –Elini Yunus Emre’nin eli üstünden iki defa geçirdi–: Nur ol! Ve de avanaklığımı bağışla… Seni bizim gibi ölümlüler hesabına saydım. Ölene kazılır mezar… Adam ölmeyince… Hiç ölmeyince…”

Bu parçada anlatılmak isteneni belirleyiniz.

Cevap: Bu parçada anlatılmak istenen, Yunus Emre’nin manevi büyüklüğünün fark edilmesi ve onun sıradan bir insan gibi düşünülmesinin yanlış olduğu vurgusudur. Yunus Emre’nin sadece fiziksel varlığıyla değil, düşünceleri ve öğretileriyle ölümsüz olduğu ifade edilmektedir.

Soru 2b: Bu parçadaki kısa çizginin kullanım amacını belirleyiniz. Bu parçada kısa çizgi yerine hangi noktalama işaretinin kullanılabileceğini söyleyiniz.

Cevap: Kısa çizgi, ara cümleleri veya açıklamaları vurgulamak için kullanılmıştır.

Kısa çizgi yerine virgül veya parantez de kullanılabilir.

• Örnek: Elverir, hay hay… (Elini Yunus Emre’nin eli üstünden iki defa geçirdi)