12. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 176-180-181 Cevapları Melis Yayınları

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 176

Hazırlık

Soru 1: “eba” adresinden “Selvi Boylum Al Yazmalım” şarkısını dinleyiniz. Şarkıyı dinlerken Cengiz Aytmatov’un dil ve anlatım özelliklerini tanıyabilmek için “Selvi Boylum Al Yazmalım” adlı romandan alınan bu parçayı okuyunuz.

Cevap: Bu parçadan, Cengiz Aytmatov’un anlatımında duygusallık ve içsel çatışmaların güçlü bir şekilde işlendiği anlaşılmaktadır. Karakterlerin ruh hâli yalın, akıcı ve etkileyici bir dille aktarılmıştır. İnsan ilişkileri, sevgi, fedakârlık ve iç hesaplaşmalar üzerinden işlenmiş; okuyucuya derin duygular yaşatılmıştır. Aytmatov, eserlerinde gerçekçi bir anlatım kullanırken aynı zamanda mitolojik ve destansı ögelerden de yararlanır. Doğa tasvirleri ve toplumsal değerler de yazarın üslubunu şekillendiren önemli unsurlardır.

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 180

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: “Keçe”, “koşum”, “toynak”, “yele”, “yen” ve “yılkı” kelimelerinin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin etmeye çalışınız. Tahmininizi TDK Türkçe Sözlük’ten ve çeşitli kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Keçe (Tahminim): Kalın kumaş.
Keçe (TDK Sözlük): Yapağı veya keçi kılının dövülmesiyle elde edilen kaba kumaş.

Koşum (Tahminim): Atı arabaya bağlayan deri kayışlar.
Koşum (TDK Sözlük): Araba hayvanının kayış takımı.

Toynak (Tahminim): Atın tırnağı.
Toynak (TDK Sözlük): At, eşek gibi tek tırnaklı hayvanların tırnağı.

Yele (Tahminim): Atın ensesindeki uzun kıllar.
Yele (TDK Sözlük): At, aslan gibi hayvanların ensesinde veya boynunda bulunan uzun kıllar.

Yen (Tahminim): Elbisenin kol kısmı.
Yen (TDK Sözlük): Giysi kolu.

Yılkı (Tahminim): Vahşi at.
Yılkı (TDK Sözlük): Serbest dolaşan yabani at sürüsü.

Soru 2: Metnin tema ve konusunu belirleyip aşağıdaki ilgili alana yazınız.

• Tema: Hayatın zorlukları ve sadakat.
• Konu: Tanabay ile atı Gülsarı’nın yaşamları boyunca yaşadıkları olaylar ve dostlukları.

Soru 3: Tanabay’ın, oğlunun evinden ikindi vakti ayrılışının nedenini metne göre anlatınız. Tanabay’ın bu kararını Gülsarı açısından değerlendiriniz.

Cevap: Tanabay, oğlunun evinden gelinine kızdığı için ikindi vakti ayrılmıştır. Bu karar, Gülsarı açısından zorlayıcı olmuştur çünkü gece vakti yola çıkmaları, onun zaten yaşlı ve yorgun olan bedenini iyice yıpratmıştır.

Soru 4: “Elveda Gülsarı” adlı metinden Kırgız atasözü ve deyimlerine örnekler bulup bunları bizim atasözü ve deyimlerimizle karşılaştırınız.

Cevap: Metinde “Uykuya dalmak, kötülemek” gibi deyimler geçmektedir. Bu deyimler, Türkçede de benzer şekilde kullanılan ifadeler olup ortak kültürel bağları yansıtmaktadır.

Soru 5: Tanabay’ı endişelendiren durumu bu metinden yola çıkarak anlatınız.

Cevap: Tanabay’ı endişelendiren en büyük durum, zor şartlar altında Gülsarı’nın ölmesi ve bununla birlikte kendi hayatındaki geçiciliği fark etmesidir. Yaşlılığın getirdiği yalnızlık ve hayattaki anlam arayışı da onu derinden etkileyen bir unsurdur.

Soru 6a: Bu metinde romanlardaki öykülemenin temeli sayılan “anlatma” yönteminden yararlanılmıştır. Metindeki anlatıcının özelliklerini, seçilen bakış açısının özelliklerini ve metindeki işlevini belirleyiniz.

Cevap: Metinde üçüncü tekil şahıs anlatıcı ve ilahi (tanrısal) bakış açısı kullanılmıştır. İlahi bakış açısı, kahramanların geçmişini ve iç dünyasını bilir. Örneğin, “Her zaman başının derdi olan şu acelecilik huyundan dolayı kendini yeniden azarladı.” cümlesinde Tanabay’ın iç dünyasına dair bilgi verilmektedir.

Soru 6b: Bir metinde birden fazla anlatıcının bakış açısı bulunabilir. “Elveda Gülsarı” adlı metinden yola çıkarak bu durumu açıklayıp bu duruma metinden örnekler veriniz.

Cevap: Metinde bazen anlatıcı değişir ve bakış açısı karakterlerin iç dünyasına kayar. Örneğin, Tanabay’ın iç konuşmalarında kahraman bakış açısına geçilmektedir. Bu da okurun karakterin duygu ve düşüncelerine daha derinlemesine hâkim olmasını sağlar.

Soru 7: Okuduğunuz metinden yola çıkarak öyküleyici metinlerdeki kahramanların ruh hâlleri ile zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.

Cevap: Kahramanların ruh hâlleri, zaman ve mekânla doğrudan ilişkilidir. Tanabay’ın ruh hâli, Gülsarı’nın ölümüne yaklaştıkça değişir. Akşam vakti, karlı bir tabiat gibi doğa unsurları da Tanabay’ın duygusal durumuna paralel şekilde şekillenmiştir.

Soru 8: Okuduğunuz metnin kurgu zamanı ile içeriğin bir tarihsel zamanla veya dönemle ilişkisini belirleyiniz.

Cevap: Metin, Sovyet döneminin baskılarına ve bireylerin yaşam mücadelesine dayanır. Romanda geriye dönüşler ve ileriye gidişler sıkça kullanılarak olaylar geçmiş ve şimdiki zaman arasında gidip gelmektedir.

Soru 9: Öyküleyici metinlerde olayların birbiriyle ilişkisi ve sıralanışı son derece önemlidir. “Elveda Gülsarı” adlı romandan alınan metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

1. Tanabay’ın oğlunun evinden ayrılması
2. Tanabay ve Gülsarı’nın dostluğu
3. Gülsarı’nın yarışlardaki başarıları
4. Gülsarı’nın yaşlanması ve güçten düşmesi
5. Tanabay’ın geçmişe dair düşünceleri ve hayat muhasebesi
6. Gülsarı’nın ölümü

Soru 10: “Elveda Gülsarı” romanındaki şahısların rol dağılımları, olay akışını etkileyen fiziksel ve psikolojik özellikleri, toplumsal statüleri; tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.

• Tanabay: Güçlü, ama yaşlandıkça zayıflayan bir karakterdir. Hayatta idealleri için savaşmış ama sonunda yalnızlaşmıştır. Karakter özelliği gösterir.
• Gülsarı: Fiziksel olarak güçlü bir at, fakat yaşlandıkça güçsüzleşmiştir. Gülsarı, Tanabay’ın geçmişiyle yüzleşmesine vesile olan bir figürdür.
• Gelini: Tanabay’la çatışan bir karakterdir.
• Oğlu: Babasıyla duygusal olarak mesafeli bir ilişkiye sahiptir.

Metindeki ana karakterler zaman içinde dönüşüme uğramakta, olaylara tepkileri değişmektedir. Özellikle Tanabay’ın yaşlılığın getirdiği psikolojik sıkıntıları yansıtan bir karakter olduğu açıktır.

12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 181

Soru 11: “Elveda Gülsarı” adlı metinden “iç konuşma” tekniğine örnek olabilecek cümleler bulup gösteriniz.

Cevap: İç konuşma tekniğine örnek cümleler:

“— Beyhude yere yola çıktım, vay vay… diye düşündü Tanabay yeniden. Her zaman başının derdi olan şu acelecilik huyundan dolayı kendini yeniden azarladı. Kendini oğlunun evinden apar topar hareket etmeye zorlayan her şeye ve hatta kendisine bile içerliyor, kızıyordu. Geceyi orada geçirmek ve atına da dinlenme fırsatı vermek, tabii en hayırlısıydı. Ve de kendisi durup dururken neler etmiş, başına ne işler açmıştı, bak hele!”

Bu cümlede, karakterin kendi iç dünyasında yaptığı sorgulamalar doğrudan verilmiş ve iç konuşma tekniği kullanılmıştır.

Soru 11: “Elveda Gülsarı” adlı romandan alınan metnin genelindeki olay akışını yönlendiren temel çatışma ve ona bağlı diğer çatışmaları (fiziksel, psikolojik, toplumsal, kültürel vb.) ve bu çatışmaların kimler arasında olduğunu belirleyiniz.

• Temel çatışma: Tanabay’ın iç dünyasında yaşadığı psikolojik çatışmadır. Bu çatışma, onun geçmişteki hataları, yaşlanma korkusu ve hayatının anlamını sorgulamasıyla ilgilidir.
• Fiziksel çatışma: Gülsarı’nın yaşlanıp güçten düşmesi ve sonunda ölmesi, Tanabay’ın duygusal olarak daha büyük bir sorgulamaya girmesine sebep olur.
• Toplumsal çatışma: Sovyet rejiminin bireylere dayattığı zorluklar, Tanabay’ın hayatındaki değişimleri etkileyen önemli faktörlerden biridir.
• Kültürel çatışma: Geleneksel Kırgız yaşamı ile Sovyet etkisinin getirdiği modern düzen arasındaki uyumsuzluk karakterlerin hayatlarını doğrudan etkilemektedir.

Soru 12: Okuduğunuz “Elveda Gülsarı” adlı romanla hem Türk dünyası edebiyatının hem de dünya edebiyatının en önemli isimlerinden olan Cengiz Aytmatov’u tanıdınız. Bu sanatçıyı önemli kılan nedenleri, incelediğiniz metinden yola çıkarak belirleyiniz.

Cevap: Cengiz Aytmatov’un önemli bir yazar olmasını sağlayan unsurlar şunlardır:

• Eserlerinde evrensel insan duygularını ve sosyal sorunları Kırgız kültürüyle harmanlayarak anlatması.
• Bireyin iç dünyasını ve psikolojik çatışmalarını güçlü bir şekilde işlemesi.
• Tarihi, toplumsal ve bireysel gerçeklikleri etkileyici bir üslupla yansıtması.
• Sovyet döneminin insan üzerindeki etkilerini anlatırken yerel motifleri ve gelenekleri başarılı bir şekilde kullanması.

Soru 8a: Metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz. Metinden yararlanarak metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları belirleyerek metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini değerlendiriniz.

• Millî ve manevi değerler: Kırgız kültürüne özgü atasözleri, gelenekler, toplumsal dayanışma.
• Sosyal öğeler: Toplumun bireylere ve yaşlılara karşı tutumu, aile ilişkileri.
• Siyasi öğeler: Sovyet rejiminin bireyler üzerindeki etkileri, köylülerin rejime karşı mücadeleleri.
• Tarihî öğeler: Dönemin sosyal yapısı ve Sovyet baskısı.
• Mitolojik öğeler: Atların kutsal bir varlık olarak görülmesi, doğayla insanın iç içe geçmiş yaşantısı.

Bu unsurlar, metnin yazıldığı dönemin sosyal ve siyasi gerçekliklerini yansıtmakta ve okuyucuya o dönemin toplumsal yapısını anlamak için önemli ipuçları sunmaktadır.

Soru 8b: Metnin içeriğinin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle olan ilişkisini inceleyiniz.

Cevap: Metin, toplumdaki bireylerin yaşam mücadelesini gerçekçi bir şekilde yansıtır. Karakterlerin yaşadığı sıkıntılar, evrensel gerçeklikle bağlantılıdır.

• Tanabay’ın yaşlılıkla mücadelesi ve Gülsarı’nın ölümünü kabullenmesi, herkesin hayatında karşılaşabileceği bir gerçektir.
• Bireysel olarak Tanabay’ın geçmişini sorgulaması ve hayattaki pişmanlıkları, insana dair evrensel bir durumdur.

Soru 8c: Metinden saygı ve sevginin dile getirildiği cümleler bulup bunları değerlendiriniz.

Cevap: “Ne kadar da yaşlanmışsın, ihtiyarlamışsın, ah Gülsarı? Yirmi mi yaş, yoksa daha fazla mı? Herhâlde daha fazla olacak…”

Bu cümle, Tanabay’ın Gülsarı ile yıllarca süren dostluğunu ve ona duyduğu sevgiyi göstermektedir. Gülsarı’nın yaşlanmasını ve güçten düşmesini görmek, Tanabay için derin bir üzüntü kaynağıdır. Bu cümlede sevgi ve saygı iç içe geçmiştir.

DİL BİLGİSİ

Soru 1a: Bu parçada asıl anlatılmak isteneni belirleyiniz.

Cevap: Metinde, bir babanın gelini tarafından saygısızca davranıldığını hissetmesi ve buna karşı yaşadığı kızgınlık anlatılmaktadır. Tanabay, bu nedenle evden ayrılma kararı almıştır.

Soru 1b: Bu parçada soru işaretinin kullanım amacını belirleyiniz.

Cevap: Soru işaretleri, soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.
Metindeki kullanım amacı:

“Hayır, ne olursa olsun, elbette orada kalamazdım. O zaman da yayan mı gidecektim yani!”

Burada soru işareti, Tanabay’ın kendi kendine iç konuşması sırasında yaptığı sorgulamayı ifade etmek için kullanılmıştır.